Κοινωνία & Παρελθόν: προσλήψεις της αρχαιότητας στη σύγχρονη Ελλάδα

Ωστόσο, για τους περισσότερους κοινωνικούς επιστήμονες, και ιδιαίτερα για τους ιστορικούς, η έννοια της συλλογικής μνήμης έχει μικρή σχέση με την επιστήμη της ιστορίας. Η τελευταία βασίζεται στη συστηματική μελέτη ιστορικών τεκμηρίων και, παρά τις διαφορετικές οπτικές των ιστορικών, γίνεται επί τη βάση μιας αυστηρής, αντικειμενικής και κοινά αποδεκτής μεθοδολογίας.

Η συλλογική μνήμη, από την άλλη, είναι πιο εύπλαστη και επηρεάζεται από απλουστευμένες μορφές ιστορικής αφήγησης, υποκειμενικές αναγνώσεις του παρελθόντος, μεγάλης εμβέλειας αναπαραστάσεις (π.χ. σε μουσεία, αρχαιολογικούς χώρους ή τα ΜΜΕ), κοινωνικά στερεότυπα κ.λπ. Επίσης, ενώ η επιστημονική ιστορία τίθεται διαρκώς στην κρίση των ερευνητών, η συλλογική μνήμη λειτουργεί συχνά σε ένα ασφαλές περιβάλλον και διεκδικεί την αξία μιας αναντίρρητης «αλήθειας». Ως εκ τούτου, μπορεί εύκολα να γίνει αντικείμενο χειραγώγησης από κυρίαρχες κοινωνικές ομάδες μέσα από την επίκληση θριάμβων και αδυναμιών του παρελθόντος.

Στη συζήτηση διερευνήθηκαν οι διαδικασίες διαμόρφωσης ιστορικής μνήμης και οι φορείς που συμβάλλουν στη διαμόρφωσή της. Μερικά από τα ερωτήματα που τέθηκαν είναι τα εξής:

Τι ορίζεται ως ιστορική μνήμη και ποιο είναι το συλλογικό υποκείμενο της; Ποιους περιλαμβάνει και ποιους αποκλείει; Πώς «θυμόμαστε» κάτι που δε ζήσαμε (όπως π.χ. την αρχαιότητα); Πόσο συμβάλλει η εκπαίδευση και ο σύγχρονος πολιτισμός στη διαμόρφωση μιας «επίσημης» εικόνας της αρχαιότητας και πώς συνδράμουν τα μουσεία και οι αρχαιολογικοί χώροι στη συλλογική ενσωμάτωσή της; Πώς ο ιστορικός οργανώνει τη δική του μνήμη απέναντι στη συλλογική μνήμη; Επηρεάζουν τα νέα media και το διαδίκτυο τη διαμόρφωση συλλογικής μνήμης; Τι σημαίνει «μνημείο», πώς χρησιμοποιείται και πώς δίνει υλική υπόσταση στη μνήμη; Τι «ιστορία» αφηγείται η μορφή μιας πόλης και τα μνημεία της; Πού και πώς συγκροτούνται εναλλακτικές μορφές συλλογικής μνήμης και γιατί αντιπαρατίθενται με τις «επίσημες» αφηγήσεις; Γιατί η μελέτη του παρελθόντος θεωρείται πολιτική πράξη;