EN

ΑΝΟΙΧΤΑ ΣΗΜΕΡΑ ΕΩΣ ΤΙΣ 20:00

Χαιρώνεια, 2 Αυγούστου 338 π.Χ.:
Μια μέρα που άλλαξε τον κόσμο

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ

14 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 2023 ΕΩΣ 23 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2024

Ο Φίλιππος εμπιστεύεται στον νεαρό Αλέξανδρο  την αρχηγία του ιππικού, του σώματος που θα αντιμετωπίσει τον Θηβαϊκό Ιερό Λόχο και θα τον αποδεκατίσει. Οι συνέπειες της μάχης έχουν κοσμοϊστορικό χαρακτήρα: μετά από αυτήν, ο στρατός του Φιλίππου και, κυρίως, του Αλεξάνδρου θα φτάσει στα όρια του γνωστού κόσμου και θα φέρει πρωτόφαντο πλούτο στον ελλαδικό χώρο από τα θησαυροφυλάκια των Περσών βασιλέων. Είναι η ελληνιστική περίοδος κατά την οποία  διαταράσσονται οι παραδοσιακές πολιτικές ισορροπίες των ελληνικών πόλεων και επανακαθορίζονται οι κοινωνικές δομές. Οι πόλεις κράτη περνούν σε μια νέα διοικητική δομή, αυτή των βασιλείων, όπου οι αποφάσεις δεν λαμβάνονται αποκλειστικά στο επίπεδο της πόλης. Πρόκειται για ένα μοντέλο διοίκησης που προσομοιάζει κατά πολύ με τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης σήμερα. Είναι η περίοδος που δημιουργείται ένας νέος άνθρωπος σύμφωνα με το πρότυπο που περιγράφει ο Όμηρος, αυτός που «γνώρισε πολιτείες πολλές, έμαθε πολλών ανθρώπων τις βουλές».

ΕΠΙΛΕΓΜΕΝΑ ΕΚΘΕΜΑΤΑ

Πολλά από τα αρχαιολογικά τεκμήρια της έκθεσης παρουσιάζονται για πρώτη φορά. Πρόκειται για αντικείμενα που προέρχονται από τις ανασκαφές του Πολυανδρίου των Θηβαίων και του Τύμβου των Μακεδόνων. Αντικείμενα που είτε δεν είναι πλήρως δημοσιευμένα και γνωστά στην ακαδημαϊκή κοινότητα, είτε βρίσκονται σε μουσεία της ελληνικής περιφέρειας. Επίσης, πολλά από τα εκθέματα μελετήθηκαν διεξοδικά για τις ανάγκες της παρούσας έκθεσης και δημοσιεύονται για πρώτη φορά, αφού βρίσκονταν στις αποθήκες είτε του τοπικού Μουσείου της Χαιρώνειας είτε του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου στην Αθήνα.

Μεταξύ των εκθεμάτων της έκθεσης ξεχωρίζουν το μοναδικό ταφικό σύνολο του πολεμιστή από την Ηγουμενίτσα με τον μοναδικό σιδερένιο θώρακα και το επαργυρωμένο κράνος, η εξαιρετικής αισθητικής και ιστορικής σημασίας μακεδονική ασπίδα με την επιγραφή Βασιλέως Αλεξάνδρου, προϊόν κατάσχεσης από λαθρανασκαφή, οι χρυσοί στατήρες του Φιλίππου, του Αλεξάνδρου και των Διαδόχων του, τα οστά των Ιερολοχιτών και των Μακεδόνων πεσόντων, ο μοναδικός τάφος της Τανάγρας, απτό σύμβολο της σημασίας της μάχης και στην περιοχή της Βοιωτίας.

Όσον αφορά στο έργο «Μέγας Αλέξανδρος» (1981) του Andy Warhol από το MOMus – Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, πρόκειται για μια εκδοχή της σειράς Alexander the Great που υλοποίησε ο Warhol μετά από ανάθεση του Αλέξανδρου Ιόλα. Η προσωπογραφία του Μεγάλου Αλεξάνδρου απεικονίζει τον αρχαιότερο «διάσημο» που αποθανάτισε ο Warhol και είναι το μοναδικό έργο που δημιουργήθηκε με αφορμή ένα αυθεντικό αρχαίο έργο τέχνης.

Σημαντικό, επίσης, τμήμα της έκθεσης αφιερώνεται στην παρουσίαση αυθεντικών ιστορικών τεκμηρίων και αναφορών γραμμένων από τους πρωτοπόρους της ελληνικής αρχαιολογικής έρευνας, Παναγιώτη Σταματάκη και Γεώργιο Σωτηριάδη, κατά τις ανασκαφές τους στο Πολυάνδριο των Θηβαίων και τον τύμβο των Μακεδόνων, στο τέλος του 19ου αιώνα και τις αρχές του 20ου αιώνα αντίστοιχα, προκειμένου να δοθεί η πληρέστερη δυνατή εικόνα για τον τρόπο που η αρχαιολογική έρευνα έφερε στο φως την ίδια τη μάχη. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν, επίσης, οι πληροφορίες σχετικά με τον τρόπο που το νεοελληνικό κράτος διαχειρίστηκε τη μάχη και τα μνημεία της, αλλά και η πρόσληψή της από τον τύπο της εποχής: Η μάχη, παρά τη σημασία της, θα ξεχαστεί πριν αρχίσουν δειλά να την ανακαλύπτουν οι περιηγητές από τα τέλη του 18ου κυρίως αιώνα, όταν τα μαρμάρινα σπαράγματα του πεσμένου Λέοντα προσελκύουν το ενδιαφέρον τους. Αναφορές σε ημερολόγια και ζωγραφικές αναπαραστάσεις ξυπνούν το ενδιαφέρον της ακαδημαϊκής κοινότητας, αλλά και των τοπικών κοινωνιών.

φωτογραφία μαρμάρινης κεφαλής Αλεξάνδρου
01
Μαρμάρινη κεφαλή Αλεξάνδρου, 2ος αι. μ.Χ. Αρχαιολογικό Μουσείο Θάσου ΑΜΘ Λ3719.
Φωτ. Πάρις Ταβιτιάν © Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης
φωτογραφία αναθηματικής βάσης με ονόματα
02
Ενεπίγραφη αναθηματική βάση των Ορχομενίων ιππέων που πήραν μέρος στην εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου, 329 π.Χ. Αρχαιολογικός χώρος Ορχομενού IG VII 3206.
Φωτ. Πάρις Ταβιτιάν © Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης
φωτογραφία κόκκινης προθήκης με εκθέματα
03
Προθήκη με ευρήματα από τη Μάχη
Φωτ. Πάρις Ταβιτιάν © Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης
04
Μπρούτζινος ελικωτός κρατήρας (σκεύος που χρησιμοποιήθηκε για τη φύλαξη της τέφρας του νεκρού), τέλη 5ου αι. π.Χ., επανάχρηση 4ος αι. π.Χ. Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, Α1
Φωτ. Πάρις Ταβιτιάν © Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης
05
Ταφικό σύνολο πολεμιστή με σιδερένιο θώρακα και επαργυρωμένο κράνος
Φωτ. Πάρις Ταβιτιάν © Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης
06
Κατάλογος δωρητών για την ανοικοδόμηση της Θήβας
Φωτ. Πάρις Ταβιτιάν © Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης
07
Διακοσμητικά στοιχεία ξύλινης λάρνακας
Φωτ. Πάρις Ταβιτιάν © Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης
φωτογραφική λήψη θραυσμάτων αγγείων
08
Τμήμα «θησαυρού» από τον Άτραγα της Θεσσαλίας
Φωτ. Πάρις Ταβιτιάν © Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης
09
Στήλη λίθου του «Αθανία»
Φωτ. Πάρις Ταβιτιάν © Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης
10
Ασπίδα πολεμιστή
Φωτ. Πάρις Ταβιτιάν © Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης
11
Επαργυρωμένο κράνος πολεμιστή
Φωτ. Πάρις Ταβιτιάν © Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης
φωτογραφική λήφη ενεπίγραφου βάθρου
12
Τμήμα από ενεπίγραφο βάθρο χάλκινου αγάλματος του Πελοπίδα
Φωτ. Πάρις Ταβιτιάν © Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης
01
Μαρμάρινη κεφαλή Αλεξάνδρου, 2ος αι. μ.Χ. Αρχαιολογικό Μουσείο Θάσου ΑΜΘ Λ3719.
Φωτ. Πάρις Ταβιτιάν © Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης
02
Ενεπίγραφη αναθηματική βάση των Ορχομενίων ιππέων που πήραν μέρος στην εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου, 329 π.Χ. Αρχαιολογικός χώρος Ορχομενού IG VII 3206.
Φωτ. Πάρις Ταβιτιάν © Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης
03
Προθήκη με ευρήματα από τη Μάχη
Φωτ. Πάρις Ταβιτιάν © Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης
04
Μπρούτζινος ελικωτός κρατήρας (σκεύος που χρησιμοποιήθηκε για τη φύλαξη της τέφρας του νεκρού), τέλη 5ου αι. π.Χ., επανάχρηση 4ος αι. π.Χ. Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, Α1
Φωτ. Πάρις Ταβιτιάν © Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης
05
Ταφικό σύνολο πολεμιστή με σιδερένιο θώρακα και επαργυρωμένο κράνος
Φωτ. Πάρις Ταβιτιάν © Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης
06
Κατάλογος δωρητών για την ανοικοδόμηση της Θήβας
Φωτ. Πάρις Ταβιτιάν © Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης
07
Διακοσμητικά στοιχεία ξύλινης λάρνακας
Φωτ. Πάρις Ταβιτιάν © Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης
08
Τμήμα «θησαυρού» από τον Άτραγα της Θεσσαλίας
Φωτ. Πάρις Ταβιτιάν © Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης
09
Στήλη λίθου του «Αθανία»
Φωτ. Πάρις Ταβιτιάν © Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης
10
Ασπίδα πολεμιστή
Φωτ. Πάρις Ταβιτιάν © Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης
11
Επαργυρωμένο κράνος πολεμιστή
Φωτ. Πάρις Ταβιτιάν © Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης
12
Τμήμα από ενεπίγραφο βάθρο χάλκινου αγάλματος του Πελοπίδα
Φωτ. Πάρις Ταβιτιάν © Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης

ΕΝΟΤΗΤΕΣ

Οι πρωταγωνιστές

α. Ο Φίλιππος
β. Ο Αλέξανδρος
γ. Ο Δημοσθένης

Οι αντίπαλοι

α. Οι Μακεδόνες: Η μακεδονική φάλαγγα
β. Ο συνασπισμός των ελληνικών πόλεων: Ο Ιερός Λόχος και η Αθήνα

Η διαχείριση της μνήμης της μάχης στο πεδίο

α. Το Πολυάνδριο του Ιερού Λόχου
β. Ο Τύμβος των Μακεδόνων
γ. Οι ταφικές πρακτικές των Μακεδόνων

Τιμώντας τη μάχη στην Αθήνα

Η Βοιωτία και η Θήβα μετά τη μάχη

Καταστροφή και ανοικοδόμηση της Θήβας

Ο νέος ελληνιστικός κόσμος μετά τη μάχη

α. Ο πλούτος του ελληνιστικού κόσμου
β. «Μακεδονικότητες» της Βοιωτίας

Η αρχαιολογική ανάκτηση της μάχης (Π. Σταματάκης και Γ. Σωτηριάδης)

Η σύγχρονη πρόσληψη της μάχης

α. Περιηγητές
β. Ζωγράφοι
γ. Διεθνής, εθνικός και τοπικός τύπος

Η μάχη της Χαιρώνειας…σήμερα

Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΧΑΙΡΩΝΕΙΑΣ ΣΗΜΕΡΑ

Στην τελευταία αυτή ενότητα, επιχειρείται μια πρωτοποριακή προσέγγιση της μάχης με σύγχρονα μέσα,  στοχεύοντας σε νεανικά κοινά που δεν έχουν απαραιτήτως συχνή επαφή με τον χώρο των μουσείων. Σε αυτή την ενότητα, μπορεί κανείς να δει ένα διόραμα της μάχης της Χαιρώνειας με χειροποίητες φιγούρες playmobil ειδικής κατασκευής από τους συλλέκτες Άγγελο Γιακουμάτο και Τάσο Πανταζόπουλο που έγιναν για την έκθεση με την υποστήριξη της Playmobil Hellas αλλά και μια αφήγηση της ιστορίας με τη χρήση comics.

Επίσης, σε αυτό το σημείο της έκθεσης, οι επισκέπτες μπορούν να βιώσουν αυτή την κομβική στιγμή της αρχαίας ελληνικής ιστορίας μέσα από δύο ταινίες που δημιουργήθηκαν από την εταιρεία Ubisoft βασισμένες στα βιντεοπαιχνίδια Assassin’s Creed Odyssey και Assassin’s Creed Origins και απεικονίζουν το ιστορικό πλαίσιο πριν και μετά τη μάχη της Χαιρώνειας. Οι ταινίες δημιουργήθηκαν αποκλειστικά για την έκθεση και βοηθούν τους επισκέπτες να φανταστούν πώς ήταν οι άνθρωποι, οι πόλεις και οι χώρες την εποχή εκείνη.