Αρχαιολατρεία και Φιλελληνισμός.
Συλλογή Θανάση και Μαρίνας Μαρτίνου

Η έκθεση διοργανώθηκε σε συνεργασία με το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού και με τη συνδιοργάνωση και χρηματοδότηση της ΑΙΓΕΑΣ Αστικής μη Κερδοσκοπικής Εταιρείας Πολιτιστικού και Κοινωφελούς Έργου. Πρόκειται για μια σπάνια, πρωτότυπη στη σύλληψη έκθεση, που περιελάμβανε σημαντικά ευρωπαϊκά έργα του 19ου αιώνα και του ελληνικού Νεοκλασικισμού σε διάλογο με αρχαία αριστουργήματα, υπό την επιμέλεια της Ιστορικού Τέχνης Δρος Φανής-Μαρίας Τσιγκάκου και του Καθηγητή Νικολάου Χρ. Σταμπολίδη.

Oι επισκέπτες από οποιοδήποτε σημείο του κόσμου έχουν την ευκαιρία να απολαύσουν την έκθεση ψηφιακά με ελεύθερη πρόσβαση σε ένα ειδικά σχεδιασμένο microsite.

Τα αντικείμενα της έκθεσης προέρχονται στην πλειονότητά τους από τη Συλλογή Θανάση και Μαρίνας Μαρτίνου, ένα μοναδικό «θησαυροφυλάκιο» φιλελληνικών καλλιτεχνικών έργων και αριστουργημάτων που παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο κοινό. Πρόκειται για ευρωπαϊκές, φιλελληνικές, καλλιτεχνικές δημιουργίες καθώς και έργα Ελλήνων καλλιτεχνών εμπνευσμένα από θέματα της αρχαιότητας που εμφανίστηκαν σε διάλογο με αυθεντικές αρχαιότητες από μεγάλα Μουσεία της Ιταλίας και της Ελλάδας όπως τα Μουσεία του Καπιτωλίου της Ρώμης, το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Βενετίας, το Αρχαιολογικό Μουσείο της Όστια, το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, την Αρχαία Ελεύθερνα και το Αρχαιολογικό Μουσείο του Ρεθύμνου.

H έκθεση «Αρχαιολατρεία και Φιλελληνισμός. Συλλογή Θανάση και Μαρίνας Μαρτίνου», αποτελεί μέρος των «Διαλόγων» που έχει καθιερώσει τα τελευταία χρόνια το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης. Πρόκειται για συνομιλίες έργων τέχνης που γεφυρώνουν διαφορετικές εποχές, αποκαλύπτοντας επιρροές του παρελθόντος στο σήμερα. Στόχος των διοργανωτών δεν είναι η δημιουργία μιας ιστορικής ή επετειακής έκθεσης ούτε η προσέγγιση της ιστορικής περιόδου μέσω των πολεμικών γεγονότων, αλλά να γίνει αντιληπτός ο τρόπος με τον οποίο τα δύο μεγάλα ρεύματα, η Αρχαιολατρεία και ο Φιλελληνισμός, το ένα γενεσιουργός αιτία και ακολουθία του άλλου, βοήθησαν την Επανάσταση του 1821 και την εδραίωση του νεοελληνικού κράτους.

Η έκθεση στόχευσε στην ανάδειξη των αρχαιολατρικών πτυχών του φιλελληνικού κινήματος, πριν, κατά τη διάρκεια και μετά την Επανάσταση. Η αρχαιολατρεία υπήρξε ο μακροβιότερος σύνδεσμος των Ευρωπαίων με την Ελλάδα. Κατά την Επανάσταση μετασχηματίστηκε σε φιλελληνισμό και αποτυπώθηκε εικαστικά σε ευρωπαϊκά έργα τέχνης, ενώ μετά τη δημιουργία του ελληνικού κράτους υιοθετήθηκε από τους Έλληνες νεοκλασικούς καλλιτέχνες με στόχο την ανάδειξη της αδιάρρηκτης συνέχειας της αρχαιοελληνικής κληρονομιάς.

Το μικρό λίθινο άγαλμα Αθηνάς του 2ου αι. μ.Χ. από την Αρχαία Ελεύθερνα και το Αρχαιολογικό Μουσείο του Ρεθύμνου, βρισκόταν σε διάλογο με το ακρόπρωρο με τη μορφή Αθηνάς, των αρχών του 19ου αιώνα της Συλλογής Μαρτίνου. Το εκμαγείο με την προτομή του Στρατηγού Θεμιστοκλή του 2ου αι. μ.Χ. από το Αρχαιολογικό Μουσείο της Όστια ανακαλεί το ακρόπρωρο με προτομή του Θεμιστοκλή των αρχών του 19ου αιώνα της Συλλογής, ενώ το αγαλμάτιο του Οδυσσέα, αντίγραφο της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορικής Εποχής από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Βενετίας συνομιλούσε με το γλυπτό του Οδυσσέα Ανδρούτσου με τον σκύλο του, του Βenedetto Sangiovanni του 1836. Τέλος, η ερμαϊκή στήλη της Σαπφούς που φέρει την επιγραφή «ΣΑΠΦΩ ΕΡΕΣΙΑ» του 1ου αι. μ.Χ. από τα Μουσεία του Καπιτωλίου της Ρώμης και η αττική ερυθρόμορφη υδρία με παράσταση γυναίκας μουσικού (Σαπφούς) του 440 – 430 π.Χ. από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο συνδιαλέγονταν με το επιτραπέζιο ρολόι «Η Madame de Stael ως Σαπφώ», του 1830, της Συλλογής.

Τα αρχαία αριστουργήματα συνομιλούν με τις νεοκλασικές εκδοχές τους μέσα στο εμβληματικό Μέγαρο Σταθάτου, ένα δείγμα του ελληνικού Νεοκλασικισμού του Έρνστ Τσίλλερ, που αποτελούσε την κατοικία της οικογένειας του Όθωνα και της Αθηνάς Σταθάτου μέχρι το 1938. Το κοινό είχε τη μοναδική ευκαιρία να δει το εσωτερικό μιας πραγματικής μεγαλοαστικής ευρωπαϊκής κατοικίας του 19ου αιώνα, βιώνοντας μία θεατρική εμπειρία.

Η έκθεση περιελάμβανε 60 έργα από τη Συλλογή Μαρτίνου, ελαιογραφίες, γλυπτά και ποικίλα καλλιτεχνικά αντικείμενα όπως ακρόπρωρα, ρολόγια, χρηστικές και διακοσμητικές πορσελάνες, έπιπλα, κοσμήματα, αμφορείς, μία ταπετσαρία τοίχου, ένα κέντημα, μία βεντάλια, καθώς και 5 αρχαιότητες και ένα εκμαγείο ρωμαϊκής αρχαιότητας.

Η διαμόρφωση του χώρου είναι της Χλόης Ομπολένσκυ, που υπογράφει την πρώτη της σκηνογραφία σε μουσειακή έκθεση, και του Ανδρέα Γεωργιάδη.

Η ανάδειξη της αδιάρρηκτης συνέχειας των Νεοελλήνων με τους αρχαίους τους προγόνους και την αρχαιοελληνική κληρονομιά, υπήρξε  άλλωστε και ο βασικός άξονας σφυρηλάτησης της ταυτότητας του νεοελληνικού κράτους που επιθυμούσε διακαώς να συνδεθεί με τη δυτική, ευρωπαϊκή οικογένεια και προσδιόρισε τις αισθητικές επιλογές  και της ελληνικής τέχνης της εποχής.

Η συγκεκριμένη έκθεση, εκτός από πρωτότυπη στη σύλληψη είναι εξαιρετικά σημαντική και στο σημασιολογικό της περιεχόμενο, καθώς πραγματευόταν τη συνάντηση Ελλάδας-Ευρώπης, ένα θέμα βαρύνουσας σημασίας στις μέρες μας.

Η έκθεση, στο microsite, αποτυπώνεται σε τρισδιάστατη μορφή στο σύνολό της, όπως ακριβώς παρουσιάστηκε και στον φυσικό χώρο μέσα στο Μέγαρο Σταθάτου. Οι επισκέπτες μπορούν να εξερευνήσουν ψηφιακά όλα τα αντικείμενά της, ενώ επεξηγηματικά κείμενα και λεπτομερείς περιγραφές των έργων συμπληρώνουν την ψηφιακή περιήγηση. Επιπλέον, μπορεί κανείς να παρακολουθήσει βίντεο στο οποίο οι επιμελητές ξεναγούν τους επισκέπτες σε επιλεγμένα έργα της έκθεσης.

Η έμφυτη καλαισθησία και ο φιλελληνικός προσανατολισμός των Συλλεκτών, Θανάση και Μαρίνας Μαρτίνου, είναι εμφανής σε κάθε αντικείμενο. Η επιλογή των έργων αποτελεί προϊόν γνώσης και αγάπης για την Ιστορία και την Ελλάδα. Τα συλλεκτικά τους ενδιαφέροντα  κυμαίνονται από τα προεπαναστατικά χρόνια μέχρι και μετά την Επανάσταση, συμπεριλαμβάνοντας σημαντικά δείγματα της φιλελληνικής τέχνης της εποχής, αλλά και άγνωστα αριστουργήματα που συμπληρώνουν ιστορικές και καλλιτεχνικές στιγμές.

Η ιστορική συγκυρία της συμπλήρωσης 200 χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση υπήρξε ιδανική για αυτή την πρώτη παρουσίαση επιλεγμένων έργων της Συλλογής. Η επιλογή των εκθεμάτων είχε σκοπό την ανάδειξη της σχέσης του Φιλελληνισμού με την Αρχαιολατρεία και τη φιλική στάση που επέδειξαν οι Ευρωπαϊκές χώρες απέναντι στην υποδουλωμένη Ελλάδα. Παράλληλα με τη συλλεκτική δραστηριότητα και την αγάπη για την τέχνη και τον πολιτισμό, ο Θανάσης και η Μαρίνα Μαρτίνου αναπτύσσουν κοινωφελές έργο μέσω της Αστικής Μη Κερδοσκοπικής Εταιρείας Πολιτιστικού και Κοινωφελούς Έργου ΑΙΓΕΑΣ, η οποία δραστηριοποιείται από το 2015. Η εταιρεία ΑΙΓΕΑΣ ΑΜΚΕ ενισχύει έργα και δραστηριότητες στους τομείς του Πολιτισμού, της Υγείας και της Εκπαίδευσης.

Η εταιρεία ΑΙΓΕΑΣ ΑΜΚΕ  χρηματοδότησε και συνδιοργάνωσε με το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης την Έκθεση «Αρχαιολατρεία και Φιλελληνισμός- Συλλογή Θανάση και Μαρίνας Μαρτίνου».

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ

Δρ Φανή Μαρία Τσιγκάκου

Ιστορικός Τέχνης

Καθηγητής Νίκος Χρ. Σταμπολίδης

Δ/ντης Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης

Δίγλωσσος κατάλογος που περιλαμβάνει κείμενα των επιμελητών στα ελληνικά και στα αγγλικά. Επίσης, παρουσιάζονται όλα τα έργα της έκθεσης με αναλυτικά επεξηγηματικά κείμενα και πλούσιο φωτογραφικό υλικό.

Επιμέλεια: Δρ Φανή-Μαρία Τσιγκάκου, Καθηγητής Νικόλαος Χρ. Σταμπολίδης
Συντονισμός έκδοσης: Μαρία Μπασαγιάννη, Ιουλία Λουρεντζάτου
Εικόνες εξωφύλλου: από αριστερά προς τα δεξιά
Ερμαϊκή στήλη της Σαπφούς.
Ρωμαϊκή περίοδος, 1ος αι. μ.Χ.
© Roma, Musei Capitolini (Φωτογραφικό Αρχείο/ Photo Archive).
Ελληνίδα, 1873
CharlesHenriJosephCordier
© Συλλογή Θανάση και Μαρίνας Μαρτίνου