Η αποκλίνουσα ταφή της Νεικώς από τη Σίκινο
Οι αρχαίες κοινωνίες των Κυκλάδων, ανίκανες να εξηγήσουν λογικά τις ανθρώπινες ψυχικές ή παθολογικές διαταραχές, απέδιδαν τα φαινόμενα αυτά σε «δαιμονικές δυνάμεις». Το ίδιο συνέβη και στην περίπτωση μιας αρχόντισσας από τη Σίκινο, που έπεσε θύμα των δεισιδαιμονιών της εποχής της. Αντιμετωπίστηκε, πιθανότατα, ως «δαιμονισμένη», όπως δείχνει η κατάσταση της ταφής της.
Το όνομά της ήταν Νεικώ, όπως αποκαλύπτει το επιτύμβιο επίγραμμα στο εντυπωσιακό μαυσωλείο της Επισκοπής Σικίνου όπου βρίσκεται και ο τάφος της:
Η ταφή της ερμηνεύεται ως αποκλίνουσα, καθώς διαφέρει από τα συνήθη ταφικά έθιμα της εποχής, συνδυάζοντας μαγικές-θρησκευτικές πρακτικές που είχαν ως στόχο να εξευμενίσουν τις δυνάμεις του «κακού». Η ιδιαίτερη κατάσταση διατήρησης του σκελετού μαρτυρά τα βίαια μέτρα που πήραν οι κάτοικοι του νησιού προκειμένου να διατηρήσουν το σώμα της ακινητοποιημένο και απρόσιτο. Η άτυχη γυναίκα φαίνεται πως πέθανε στην ηλικία των 35-40 ετών και κατέληξε στην τελευταία της κατοικία με δεμένα πόδια, σπασμένα μηριαία οστά, ισχυρό χτύπημα στο στόμα και χέρια εγκλωβισμένα κάτω από τη λεκάνη. Πράξεις ακραίας σωματικής βίας που προδίδουν τον φρικτό βασανισμό της, σε περίπτωση που εκείνη ήταν ζωντανή, ή τη μεγάλη ατίμωση της σορού της εάν ήταν ήδη νεκρή. Ένα κομμάτι θειάφι και μια μάζα από πίσσα ήταν τα «μαγικά» υλικά που τοποθετήθηκαν στο ύψος του στήθους της ως ένδειξη ενός νεκροφοβικού εξορκισμού. Η ερμηνεία της «δαιμονισμένης» επεξηγεί και τον λόγο που ο τάφος της βρέθηκε ερμητικά σφραγισμένος και εντοιχισμένος μέσα στο μαυσωλείο, με αποτέλεσμα να παραμείνει ασύλητος.
Μπορεί οι Σικινιώτες να φοβούνταν την ιδέα του «δαίμονα» που είχε καταλάβει την Νεικώ, όμως δεν παρέλειψαν να της αποδώσουν τις πρέπουσες τιμές, αυτές που αρμόζουν σε μια αρχόντισσα του 3ου αι. μ.Χ. Για χάρη της έκτισαν στην Επισκοπή Σικίνου ένα μεγαλοπρεπές μνημείο για να στεγάσει τον τάφο της. Εκεί τοποθέτησαν το νεκρό σώμα της με περισσή φροντίδα στολίζοντάς το με πολύτιμα χρυσά κοσμήματα. Στο τελευταίο της ταξίδι πήρε μαζί και τον καθρέφτη της, τα σύνεργα του καλλωπισμού της και τα υφαντικά της εργαλεία ως θύμηση της γυναικείας αρετής της που έπρεπε να μείνει ανεξίτηλη στο βάθος των αιώνων.
Η ασύλητη ταφή της Νεικώς εντοπίστηκε το 2018 κατά τη διάρκεια του έργου στερέωσης και αποκατάστασης του μνημείου της Επισκοπής Σικίνου, που τιμήθηκε με το βραβείο Europa Nostra για το 2022. Πρόκειται για εντυπωσιακό ηρώον, το οποίο αργότερα κατά τους βυζαντινούς και μεταβυζαντινούς χρόνους μετατράπηκε σε εκκλησία. Στο εσωτερικό του κτηρίου βρέθηκε ο κρυμμένος τάφος της Νεικώς, μιας γυναίκας που από θύμα γίνεται σύμβολο αντιπροσωπεύοντας τη γυναικεία ψυχική δύναμη απέναντι στο σκοτάδι της άγνοιας και των προκαταλήψεων.
