Οι σχέσεις της Ελλάδας με τα Βαλκάνια στη Νεολιθική εποχή

Η παρουσίαση ανέδειξε τις ομοιότητες αλλά και τις διαφορές μεταξύ της Ελλάδας και άλλων περιοχών της ΝΑ Ευρώπης πριν από 7.000 χρόνια και ενέταξε τις εξελίξεις που λαμβάνουν χώρα στον ελλαδικό και αιγαιακό χώρο την περίοδο αυτή σε ένα ευρύτερο ιστορικό και πολιτισμικό πλαίσιο.

Η 5η χιλιετία π.Χ. ήταν περίοδος μεγάλης ακμής για τις νεολιθικές κοινότητες της Ελλάδας. Οι οικισμοί επεκτάθηκαν σημαντικά και απέκτησαν καλύτερη οργάνωση, η τεχνολογία σημείωσε σημαντικές προόδους – κυρίως με την επινόηση της μεταλλουργίας – και οι επαφές με άλλες περιοχές αυξήθηκαν δραματικά.

Οι ομοιότητες που παρατηρούνται σε διάφορους τομείς του υλικού πολιτισμού με άλλες περιοχές των Βαλκανίων είναι πολλές και ενδιαφέρουσες. Αρκετοί τύποι ειδωλίων – ιδιαίτερα στη βόρεια Ελλάδα – έχουν σαφείς αναλογίες ως προς το σχήμα και τη διοακόσμηση με ειδώλια που κατασκευάζονταν στις περιοχές της σημερινής Σερβίας και Βουλγαρίας. Η κατεργασία του χαλκού ξεκινά και εδώ ήδη από την αρχή της 5ης χιλιετίας. Ορισμένα κοσμήματα από χρυσό, άργυρο, λίθο, πηλό ή όστρεο ανήκουν σε τύπους που απαντούν σε όλη την έκταση της ΝΑ Ευρώπης. Παραπλήσιες τεχνικές διακόσμησης πιστοποιούνται και σε διάφορες κατηγορίες κεραμικής.

Τι σημαίνουν αυτές οι ομοιότητες; Ήταν αποτέλεσμα άμεσων επαφών, ανταλλαγών, παραπλήσιων παραδόσεων ή απλώς μιας μακρόχρονης πολιτισμικής αλληλεπίδρασης με κοινές συνισταμένες σε όλο το εύρος της λεγόμενης “Παλαιάς Ευρώπης”; Και τι συνέβαινε στην Ελλάδα κατά την 4η χιλιετία, όταν οι περισσότεροι νεολιθικοί πολιτισμοί της ΝΑ Ευρώπης είχαν αρχίσει να παρακμάζουν;

Τα ερωτήματα αυτά διαπραγματεύτηκε η έκθεση και ο κατάλογός της, με τίτλο “Η Ελλάδα στο ευρύτερο πολιτισμικό πλαίσιο των Βαλκανίων κατά την 5η και 4η χιλιετία”.

Στην έκθεση παρουσιάστηκαν αντικείμενα από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, τα Αρχαιολογικά Μουσεία Θεσσαλονίκης, Καβάλας, Φιλίππων, Δράμας, Σερρών, Δίου, Βόλου, Λάρισας και Καρδίτσας, την Αρχαιολογική Συλλογή Καστοριάς, το Νεολιθικό Μουσείο Διρού, την Εφορεία Παλαιοανθρωπολογίας-Σπηλαιολογίας Νότιας Ελλάδας, το Μουσείο Μπενάκη και τη συλλογή της Βρετανικής Αρχαιολογικής Σχολής.

Αρκετά από τα αντικείμενα αυτά – που περιλαμβάνουν πήλινα και λίθινα ειδώλια, αγγεία, χρυσά και αργυρά κοσμήματα, χάλκινα και λίθινα εργαλεία, πήλινες σφραγίδες, καθώς και ομοιώματα νεολιθικών σπιτιών – παρουσιάστηκαν για πρώτη φορά σε μια συνθετική έκθεση για τη Νεολιθική περίοδο.