EN

ΑΝΟΙΧΤΑ ΣΗΜΕΡΑ ΕΩΣ ΤΙΣ 17:00

Κυκλαδίτισσες:
Άγνωστες ιστορίες γυναικών των Κυκλάδων

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ

12 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 2024 ΕΩΣ 4 ΜΑΪΟΥ 2025

Οι ιστορίες αυτές αναφέρονται στους διαφορετικούς ρόλους και στη θέση της γυναίκας στις Κυκλάδες από τα Προϊστορικά χρόνια έως και τον 19ο αιώνα.

Ποιοι είναι αυτοί οι ρόλοι;

Οι γυναίκες των Κυκλάδων ήταν θεές της φύσης και θεές της μητρότητας, ιέρειες, αγίες, θεραπεύτριες και λατρεύτριες, προστάτιδες της θάλασσας και των ναυτικών, αυτοκράτειρες, μητέρες, μετανάστριες και γυναίκες που βοήθησαν στην Ελληνική Επανάσταση. Μέσα από αυτούς τους ρόλους οι γυναίκες των Κυκλάδων έγιναν πρωταγωνίστριες, στην ιδιωτική και στη δημόσια ζωή, στην κοινωνική, στην πολιτική, στη θρησκευτική και στην οικογενειακή ζωή.

ΣΤΑ ΙΕΡΑ

Φωτό. Πάρις Ταβιτιάν © Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης

Η τοιχογραφία προέρχεται από ένα δημόσιο κτήριο όπου πραγματοποιούνταν τελετουργίες, που είχαν σκοπό τη μύηση, την ένταξη δηλαδή των κοριτσιών και των αγοριών στον κόσμο των ενηλίκων, το πέρασμά τους από την παιδική ηλικία στην ενήλικη ζωή.

Στην τοιχογραφία απεικονίζονται τρεις γυναίκες:  Η γυναίκα με το περιδέραιο,  μία γυναίκα καθισμένη, που φαίνεται να έχει τραυματιστεί και  θεραπεύει την πληγή στο πόδι της με κρόκο. Η τρίτη μορφή είναι  μία έφηβη με ξυρισμένο κεφάλι, η Πεπλοφόρος.  Οι τρεις γυναίκες συμμετέχουν σε μια τελετή μύησης, η οποία θα καταλήξει σε μια δεξαμενή καθαρμών με επίκεντρο τη νεαρή Πεπλοφόρο, η οποία από την εφηβεία «περνάει» στη ζωή των ενηλίκων.

Παρατηρήστε τις τρεις γυναίκες…
Τα ενδύματα και τα χρώματα στην τοιχογραφία θυμίζουν τις  μινωικές τοιχογραφίες από τα ανάκτορα της Κρήτης.

Γνωρίζετε ότι…
Το Άδυτο ήταν ένας χώρος αποκλειστικά ιερός, που δεν ήταν προσβάσιμος από όλους;

Ο κρόκος είναι ένα φυτό με θεραπευτικές ιδιότητες; Είναι γνωστό και με τις ονομασίες ζαφορά και σαφράνι.

Οι δεξαμενές καθαρμών ήταν χώροι συμβολικής καθαρσης, που χρησιμοποιούνταν, πιθανώς, για διαβατήριες τελετές, για το πέρασμα δηλαδή από ένα στάδιο της ζωής στο επόμενο;

01
Τοιχογραφία με Γυναίκες στο «άδυτο» («Λατρεύτριες») περ. 1600 π.Χ. (λεπτομέρεια) Μουσείο Προϊστορικής Θήρας, αρ. κατ. τοιχογραφιών Ακρωτηρίου 233
Φωτό. Πάρις Ταβιτιάν © Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης
02
Τοιχογραφία με Γυναίκες στο «άδυτο» («Λατρεύτριες») περ. 1600 π.Χ. (λεπτομέρεια) © Μουσείο Προϊστορικής Θήρας, αρ. κατ. τοιχογραφιών Ακρωτηρίου 233
Φωτό. Πάρις Ταβιτιάν © Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης
03
Τοιχογραφία με Γυναίκες στο «άδυτο» («Λατρεύτριες») περ. 1600 π.Χ. (λεπτομέρεια) © Μουσείο Προϊστορικής Θήρας, αρ. κατ. τοιχογραφιών Ακρωτηρίου 233
Φωτό. Πάρις Ταβιτιάν © Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης
04
Τοιχογραφία με Γυναίκες στο «άδυτο» («Λατρεύτριες») περ. 1600 π.Χ. (λεπτομέρεια) © Μουσείο Προϊστορικής Θήρας, αρ. κατ. τοιχογραφιών Ακρωτηρίου 233
Φωτό. Πάρις Ταβιτιάν © Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης
05
Τοιχογραφία με Γυναίκες στο «άδυτο» («Λατρεύτριες») περ. 1600 π.Χ. (λεπτομέρεια) © Μουσείο Προϊστορικής Θήρας, αρ. κατ. τοιχογραφιών Ακρωτηρίου 233
Φωτό. Πάρις Ταβιτιάν © Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης
01
Τοιχογραφία με Γυναίκες στο «άδυτο» («Λατρεύτριες») περ. 1600 π.Χ. (λεπτομέρεια) Μουσείο Προϊστορικής Θήρας, αρ. κατ. τοιχογραφιών Ακρωτηρίου 233
Φωτό. Πάρις Ταβιτιάν © Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης
02
Τοιχογραφία με Γυναίκες στο «άδυτο» («Λατρεύτριες») περ. 1600 π.Χ. (λεπτομέρεια) © Μουσείο Προϊστορικής Θήρας, αρ. κατ. τοιχογραφιών Ακρωτηρίου 233
Φωτό. Πάρις Ταβιτιάν © Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης
03
Τοιχογραφία με Γυναίκες στο «άδυτο» («Λατρεύτριες») περ. 1600 π.Χ. (λεπτομέρεια) © Μουσείο Προϊστορικής Θήρας, αρ. κατ. τοιχογραφιών Ακρωτηρίου 233
Φωτό. Πάρις Ταβιτιάν © Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης
04
Τοιχογραφία με Γυναίκες στο «άδυτο» («Λατρεύτριες») περ. 1600 π.Χ. (λεπτομέρεια) © Μουσείο Προϊστορικής Θήρας, αρ. κατ. τοιχογραφιών Ακρωτηρίου 233
Φωτό. Πάρις Ταβιτιάν © Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης
05
Τοιχογραφία με Γυναίκες στο «άδυτο» («Λατρεύτριες») περ. 1600 π.Χ. (λεπτομέρεια) © Μουσείο Προϊστορικής Θήρας, αρ. κατ. τοιχογραφιών Ακρωτηρίου 233
Φωτό. Πάρις Ταβιτιάν © Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης
Φωτό. Πάρις Ταβιτιάν © Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης

Η Κολοσσική Κόρη της Θήρας είναι ένα εντυπωσιακό γλυπτό των αρχαϊκών χρόνων που έχει ύψος 2 μέτρα και 48 εκατοστά.

Το κατασκεύασαν με μάρμαρο από τη Νάξο ως αναθηματικό γλυπτό, για να το προσφέρουν δηλαδή σε κάποιο ιερό της Θήρας και για να τιμήσουν με αυτόν τον τρόπο τη λατρεία μιας θεάς.

Γνωρίζετε ότι..
Τα γλυπτά τεραστίων διαστάσεων ήταν σύμβολα εξουσίας ή κοινωνικής τάξης και χρησιμοποιούνταν ως αναθηματικά γλυπτά σε ιερά για να τιμήσουν έναν θεό ή μία θεά ή ως επιτάφια μνημεία, για να τιμήσουν τη μνήμη των νεκρών;

01
Μαρμάρινο άγαλμα κολοσσικής Κόρης (λεπτομέρεια) 600 – 575 π.Χ. (;) Αρχαιολογικό Μουσείο Θήρας, 790
Φωτό. Πάρις Ταβιτιάν © Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης
02
Μαρμάρινο άγαλμα κολοσσικής Κόρης (λεπτομέρεια) 600 – 575 π.Χ. (;) Αρχαιολογικό Μουσείο Θήρας, 790
Φωτό. Πάρις Ταβιτιάν © Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης
03
Μαρμάρινο άγαλμα κολοσσικής Κόρης (λεπτομέρεια) 600 – 575 π.Χ. (;) Αρχαιολογικό Μουσείο Θήρας, 790
Φωτό. Πάρις Ταβιτιάν © Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης
01
Μαρμάρινο άγαλμα κολοσσικής Κόρης (λεπτομέρεια) 600 – 575 π.Χ. (;) Αρχαιολογικό Μουσείο Θήρας, 790
Φωτό. Πάρις Ταβιτιάν © Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης
02
Μαρμάρινο άγαλμα κολοσσικής Κόρης (λεπτομέρεια) 600 – 575 π.Χ. (;) Αρχαιολογικό Μουσείο Θήρας, 790
Φωτό. Πάρις Ταβιτιάν © Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης
03
Μαρμάρινο άγαλμα κολοσσικής Κόρης (λεπτομέρεια) 600 – 575 π.Χ. (;) Αρχαιολογικό Μουσείο Θήρας, 790
Φωτό. Πάρις Ταβιτιάν © Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης

ΘΕΕΣ ΤΩΝ ΝΗΣΩΝ

Φωτό. Πάρις Ταβιτιάν © Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης

Στις Κυκλάδες λατρεύονταν πολλές γυναικείες θεότητες, προστάτιδες της φύσης, της μητρότητας, της γονιμότητας, των σπιτιών και των πόλεων.

Αυτές οι θεές ήταν η Άρτεμις,  η Αφροδίτη, η Δήμητρα, η Ήρα, αλλά και θεές με καταγωγή από τη Μικρά Ασία, την Αίγυπτο και την Κρήτη, η Κυβέλη, η Ίσιδα και η Αριάδνη.

01
Πήλινος πίνακας με ανάγλυφη παράσταση της θεάς Δήμητρας στεφανωμένης με στάχυα 1ος αι. π.Χ. – 1ος αι. μ.Χ.
© Αρχαιολογική Συλλογή Αμοργού, 217
02
Μαρμάρινη κεφαλή γυναικείας μορφής, πιθανότατα της Αφροδίτης, Ύστερων Ελληνιστικών χρόνων
© Αρχαιολογικό Μουσείο Θήρας, 011
03
Μαρμάρινο αγαλμάτιο Ήρας τέλη 6ου αι. π.Χ.
© Αρχαιολογικό Μουσείο Δήλου, Α 3993
01
Πήλινος πίνακας με ανάγλυφη παράσταση της θεάς Δήμητρας στεφανωμένης με στάχυα 1ος αι. π.Χ. – 1ος αι. μ.Χ.
© Αρχαιολογική Συλλογή Αμοργού, 217
02
Μαρμάρινη κεφαλή γυναικείας μορφής, πιθανότατα της Αφροδίτης, Ύστερων Ελληνιστικών χρόνων
© Αρχαιολογικό Μουσείο Θήρας, 011
03
Μαρμάρινο αγαλμάτιο Ήρας τέλη 6ου αι. π.Χ.
© Αρχαιολογικό Μουσείο Δήλου, Α 3993

Γνωρίζετε ότι..

Στα Προϊστορικά χρόνια, στην εποχή του Κυκλαδικού Πολιτισμού, τα γυναικεία μαρμάρινα ειδώλια με διπλωμένα χέρια απεικόνιζαν, πιθανότατα, τη Μεγάλη Μητέρα Θεά, που ήταν η θεά της φύσης και της γονιμότητας;

Η Άρτεμη και ο δίδυμος αδελφός της Απόλλωνας γεννήθηκαν στη Δήλο, στο ιερό νησί των Κυκλάδων.
Ο πατέρας τους ήταν ο Δίας και η μητέρα τους ήταν η Λητώ.

Η Άρτεμη ήταν η θεά του κυνηγιού, της άγριας φύσης, προστάτιδα των κοριτσιών, των νεαρών γυναικών και του τοκετού.
Το ιερό της ζώο ήταν το ελάφι.

Γνωρίζετε ότι…
Η θεά Άρτεμις ήταν η προστάτιδα των νεαρών άγριων ζώων και η μόνη που μπορούσε να τα σκοτώσει;

ΤΑΥΤΟΤΗΤΕΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

Φωτό. Πάρις Ταβιτιάν © Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης

Οι Κυκλαδίτισσες γυναίκες  είχαν έναν σημαντικό ρόλο στο σπίτι. Ήταν υπεύθυνες για την ανατροφή των παιδιών τους, αλλά επέβλεπαν και όλες τις οικιακές εργασίες. Από το σπίτι έβγαιναν μόνο για να παρευρεθούν σε θρησκευτικές γιορτές ή σε άλλες κοινωνικές εκδηλώσεις.

Για πολλούς αιώνες ο πατέρας αποφάσιζε ποιος θα ήταν ο κατάλληλος σύζυγος για την κόρη του και του προσέφερε προίκα, γεγονός που επιβεβαίωνε τη θέση της γυναίκας ως κτήμα του άνδρα. Ο περιορισμός της γυναίκας στο σπίτι και η κτήση της από τον άνδρα δήλωναν την προστασία, τη φροντίδα και την ασφάλεια που λάμβανε αρχικά από  τον πατέρα της και στη συνέχεια από τον σύζυγό της.

Γνωρίζετε ότι…
Τα προικοσύμφωνα, η περιουσία δηλαδή που έδινε ο πατέρας της νύφης στον γαμπρό του, στα αρχαία χρόνια ήταν επίσημα συμβόλαια. Η παράδοση αυτή συνεχίστηκε για πολλούς αιώνες.

Από τα αρχαία χρόνια, υπήρχαν και οι χειραφετημένες, οι ανεξάρτητες δηλαδή γυναίκες, που έπρεπε να βγουν από το σπίτι και να εργαστούν, αλλά και οι γυναίκες που είχαν αξιώματα από καταγωγή, άρα και εξουσία και θέση παραπλήσια αυτής του άνδρα.
Υπήρξαν και οι γυναίκες που έλαβαν μόρφωση ή είχαν την οικονομική δυνατότητα και μπόρεσαν έτσι να βοηθήσουν την πατρίδα τους.

01
Πήλινη υδρία με γυναικεία προτομή 600 – 575 π.Χ.
© Αρχαιολογικό Μουσείο Μυκόνου, Β 589
02
Πήλινη υδρία με γυναικεία προτομή (λεπτομέρεια) 600 – 575 π.Χ.
© Αρχαιολογικό Μουσείο Μυκόνου, Β 589
03
Πήλινη υδρία με γυναικεία προτομή 650 – 625 π.Χ.
© Αρχαιολογικό Μουσείο Μυκόνου, Β 1265
04
Πήλινη πελίκη (αποθηκευτικό αγγείο) με παράσταση γυναίκας που πουλάει λάδι 500 – 490 π.Χ.
© Αρχαιολογικό Μουσείο Μυκόνου, Β 1865
01
Πήλινη υδρία με γυναικεία προτομή 600 – 575 π.Χ.
© Αρχαιολογικό Μουσείο Μυκόνου, Β 589
02
Πήλινη υδρία με γυναικεία προτομή (λεπτομέρεια) 600 – 575 π.Χ.
© Αρχαιολογικό Μουσείο Μυκόνου, Β 589
03
Πήλινη υδρία με γυναικεία προτομή 650 – 625 π.Χ.
© Αρχαιολογικό Μουσείο Μυκόνου, Β 1265
04
Πήλινη πελίκη (αποθηκευτικό αγγείο) με παράσταση γυναίκας που πουλάει λάδι 500 – 490 π.Χ.
© Αρχαιολογικό Μουσείο Μυκόνου, Β 1865

Αναζητήστε…
και άλλες Κυκλαδίτισσες και τις ιστορίες τους στην έκθεση του Μουσείου!

Αριάδνη, κόρη του Βασιλιά Μίνωα. Την πήρε μαζί του από την Κρήτη ο Θησέας, αλλά την εγκατέλειψε στη Νάξο.
Την παντρεύτηκε ο θεός Διόνυσος και έγινε και εκείνη θεά.

Αμυμώνη-Βερόη, κόρη της Αφροδίτης και του Άδωνη. Αιφνιδιάστηκε από τον Ποσειδώνα, ο οποίος την άρπαξε τραβώντας το ένδυμά της, ενώ η Αμυμώνη προσπαθούσε να αντισταθεί.

Αγριππίνα η Πρεσβύτερη, Ρωμαία αυτοκράτειρα, εγγονή του Ρωμαίου αυτοκράτορα Αυγούστου.

Ίσιδα, αιγυπτιακή θεότητα. Η λατρεία της μεταφέρεται και στις Κυκλάδες και ως θαλασσινή θεότητα με τα ονόματα Ευπλοία, Πελαγία, Σώτειρα. Είναι η θεά που προστατεύει τους ναυτικούς.

Μαγία Πούλχρα, ήταν Ρωμαία, αλλά έγινε Κυκλαδίτισσα και χρηματοδότησε σημαντικά δημόσια κτήρια στη Mήλο.

Μαντώ Μαυρογένους, ηρωική μορφή, δυναμική και αποφασιστική, βοήθησε στην Ελληνική Επανάσταση προσφέροντας την περιουσία της.

Ευανθία Καΐρη, από την Άνδρο, αδελφή του Θεόφιλου Καΐρη. Δυναμική και με ιδιαίτερη μόρφωση μετέφρασε στα ελληνικά ξενόγλωσσα βιβλία για να διδάξει και για να εκπαιδεύσει τις νεαρές Ελληνίδες όλων των κοινωνικών τάξεων.