Ο «Θησαυρός της Κέρου»
ΚΥΚΛΑΔΙΚΗ ΤΕΧΝΗ
Πρόκειται για 350 τουλάχιστον θραύσματα μαρμάρινων ειδωλίων “κανονικού” τύπου (κορμούς, κνήμες και άκρα πόδια, μηρούς ή λαιμούς ), έναν μικρό αριθμό μαρμάρινων και πήλινων αγγείων, λεπίδες οψιανού και άλλα μικροαντικείμενα, κυρίως της Πρωτοκυκλαδικής II περιόδου (2700 – 2400/2300 π.Χ.).
Τα αντικείμενα αυτά φυγαδεύτηκαν στο εξωτερικό κατά τις δεκαετίες του 1950 και 1960 και διασκορπίστηκαν σε διάφορα μουσεία και ιδιωτικές συλλογές. Η τύχη πολλών εξ αυτών αγνοείται, όμως ένας σημαντικός αριθμός –81 συνολικά θραύσματα– έχει επαναπατρισθεί και εκτίθεται στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης. Τα περισσότερα αποκτήθηκαν το 1990 και 1992 κατά την διάρκεια δημοπρασιών στο Λονδίνο, ορισμένα εκ των οποίων με την αρωγή της τότε Εμπορικής Τράπεζας της Ελλάδος.
ΕΝΑ ΥΠΑΙΘΡΙΟ ΠΑΝ-ΚΥΚΛΑΔΙΚΟ ΙΕΡΟ
Η περίπτωση της Κέρου είναι αινιγματική. Αρκετοί μελετητές διεξήγαγαν έρευνες στη θέση Κάβος της Κέρου ήδη από το 1963 και αρκετά νωρίς αποδόθηκε θρησκευτικός χαρακτήρας στην εξαιρετικά μεγάλη συγκέντρωση θραυσμάτων ειδωλίων και αγγείων στη λεηλατημένη περιοχή. Επρόκειτο για έναν ιδιαίτερο χώρο, στον οποίο οι νησιώτες της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού εναπέθεταν σκόπιμα κατακερματισμένα αντικείμενα, αφού οι θραύσεις στην συντριπτική πλειοψηφία τους είναι παλαιές. Από το 1987 και μετά, το Πανεπιστήμιο του Cambridge σε συνεργασία με την Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, διενεργεί συστηματικές ανασκαφές στην περιοχή αποκαλύπτοντας μάλιστα έναν δεύτερο, ασύλητο αυτή τη φορά αποθέτη, τον «Νότιο Ειδικό Αποθέτη» γεμάτο με το ίδιο υλικό, δηλαδή θραύσματα στα οποία οι θραύσεις είναι παλαιές.
Τεκμηριώθηκε με τον τρόπο αυτόν ο σκόπιμος κατακερματισμός αντικειμένων μεγάλης συμβολικής σημασίας για τους νησιώτες της 3ης χιλιετίας π.Χ., πιθανότατα για τελετουργικούς σκοπούς. Οι έρευνες που συνεχίζονται μέχρι σήμερα, απέδειξαν ότι επρόκειτο για πρωταρχικές αποθέσεις που δεν σχετίζονταν με ταφικές πρακτικές. Η ύπαρξη μεγάλου οικισμού στη γειτονική νησίδα Δασκαλιό, ακριβώς απέναντι από τους δύο αποθέτες, με έντονη μεταλλουργική δραστηριότητα και χαρακτηριστικά που δείχνουν ότι ήταν κάτι περισσότερο από μια οικιστική εγκατάσταση, οδήγησε τους μελετητές στο συμπέρασμα ότι ο Κάβος της Κέρου λειτουργούσε ως ένα μεγάλο παν-κυκλαδικό ιερό και ότι το σύμπλεγμα Κέρος – Δασκαλιό βρισκόταν στο κέντρο ενός μεγάλου δικτύου πολλαπλών δραστηριοτήτων μεταξύ των νησιών.
Τη συστηματική μελέτη και δημοσίευση του αινιγματικού συνόλου, πραγματοποίησε η αρχαιολόγος Πέγκυ Σωτηρακοπούλου το 2005 στη μονογραφία της «Ο Θησαυρός της Κέρου, Μύθος ή Πραγματικότητα; Αναζητώντας τα χαμένα κομμάτια ενός αινιγματικού συνόλου».
Η Σωτηρακοπούλου προχώρησε την έρευνα ένα βήμα παραπέρα, καθώς συνέκρινε το υλικό του συνόλου που στεγάζεται στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης με θραύσματα που ήρθαν στο φως από επίσημες ανασκαφές στον Κάβο της Κέρου και βρίσκονται στο Μουσείο της Νάξου. Επιβεβαίωσε την προέλευσή του, όχι μόνον από πλευράς ομοιοτήτων, αλλά κυρίως διότι εντόπισε μεταξύ των δύο ομάδων θραύσματα που συγκολλώνται ή συνανήκουν, γεγονός που απέδειξε πέραν πάσης αμφιβολίας ότι οι δύο ομάδες αποτελούν τμήμα ενός ενιαίου συνόλου.
