Μεγάλη Ελλάς

Magna Graecia

ΕΚΘΕΣΗ

THE EXHIBITION

Το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης σε συνεργασία με την Οργανωτική Επιτροπή των Ολυμπιακών Αγώνων ΑΘΗΝΑ 2004, στο πλαίσιο του Πολιτιστικού Προγράμματος των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004, παρουσίασε την αρχαιολογική έκθεση «Μεγάλη Ελλάς: Αθλητισμός και Ολυμπισμός στην περιφέρεια του ελληνικού κόσμου. Κάτω Ιταλία και Σικελία». Η έκθεση παρουσίασε την ανάπτυξη του αθλητισμού κατά την αρχαιότητα στο δυτικό τμήμα της περιφέρειας του ελληνικού κόσμου, δηλαδή στις πόλεις της Κάτω Ιταλίας και της Σικελίας, και ανέλυσε τη σημασία της συμμετοχής αθλητών από τις πόλεις αυτές στις πανελλήνιες αθλητικές διοργανώσεις της «μητρόπολης», δηλαδή τους Ολυμπιακούς Αγώνες, αλλά επίσης τα Πύθια τα Ίσθμια και τα Νέμεια.

Οι σκορπισμένοι στον μεσογειακό χώρο Έλληνες, με την συμμετοχή τους σε αυτές τις αθλητικές εορτές - στις οποίες μόνον Έλληνες γίνονται δεκτοί - συνειδητοποιούν ότι είναι μέλη του ίδιου έθνους, που η καρδιά του κτυπά στο θρησκευτικό και πολιτιστικό κέντρο της μητροπόλεως, την Ολυμπία. Είναι εδώ όπου σφυρηλατούνται ακατάλυτοι συγγενικοί δεσμοί ανάμεσα στους κατοίκους των πόλεων-κρατών ενισχύοντας το αίσθημα της ελληνικής πολιτισμικής ταυτότητας. Η συμμετοχή αθλητών από τις περιοχές αυτές στους πανελλήνιους αγώνες παρουσιάστηκε μέσα από μια σειρά επιλεγμένων αντικειμένων από νεκροπόλεις και ιερά της Ιταλίας. Τα εκθέματα - από τις αρχές του 6ου αι. π.Χ. έως και τον 2ο αι. μ.Χ.- διαρθώνονταν σε ενότητες με βάση τις κατηγορίες των αγωνισμάτων και την σειρά που αυτά διεξήγοντο στους αγώνες της Ολυμπίας. Ανάμεσα στα εκθέματα περιλαμβάνονται: 

α) Πήλινα αγγεία - τόσον εισηγμένα, κυρίως από την Αττική, όσο και τοπικής παραγωγής της Κάτω Ιταλίας αλλά και της Ετρουρίας - που απεικονίζουν την προπόνηση των αθλητών, την διεξαγωγή των αγωνισμάτων και την βράβευση των νικητών. Αρκετά από αυτά αποδίδονται σε σημαντικούς ζωγράφους της μελανόμορφης και ερυθρόμορφης αττικής αγγειογραφίας όπως π.χ. στον Λυδό, τον Μύσωνα, τον Νικοσθένη, τον Κλεοφράδη, τον Ονήσιμο κ.ά. β) Αντικείμενα που χρησίμευαν στην προπόνηση των αθλητών (χάλκινοι δίσκοι, μολύβδινοι αλτήρες, ακόντια) αλλά και στην προετοιμασία και τον καθαρισμό του σώματος (αρύβαλλοι, αλάβαστρα, χάλκινοι ετρουσκικοί «κλωβοί», ενεπίγραφες στλεγγίδες, λουτήρια), 

γ) Νομίσματα πόλεων της Μεγάλης Ελλάδας με παραστάσεις που μνημονεύουν τις ολυμπιακές νίκες που πέτυχαν οι τύραννοι στα ιππικά αγωνίσματα της Ολυμπίας, όπως π.χ. τα ασημένια τετράδραχμα του Αναξίλα, τυράννου του Ρηγίου και της Μεσσήνης. 

δ) Αναθήματα αθλητών όπως π.χ. η χάλκινη ενεπίγραφη πινακίδα του ολυμπιονίκη Κλεομβρότου από την Σύβαρη (αρχές 6ου αι. π.Χ.) και η ενεπίγραφη άγκυρα που ανέθεσε στον Δία ο πυθιονίκης και Σαλαμινομάχος Φάυλλος από τον Κρότωνα (αρχές 5ου αι. π.Χ.). .

ε) αναθηματικά και επιτύμβια γλυπτά, όπως ο μαρμάρινος έφηβος του Ακράγαντα και ο χάλκινος έφηβος του Castelvetrano. 

στ) ένα μοναδικό μαρμάρινο πρόπλασμα σταδίου του 2ου αι. μ.Χ. από την βίλα του αυτοκράτορα Αδριανού στο Tivoli. Αναμφίβολα, όμως, το πλέον εντυπωσιακό έκθεμα ήταν το φυσικού μεγέθους μαρμάρινο άγαλμα του «Ηνιόχου» της Μοτύης, ένα από τα ωραιότερα ελεύθερα γλυπτά της αρχαιότητας, που βρέθηκε στη νήσο Mozia της ΒΔ Σικελίας και χρονολογείται περί τα μέσα του 5ου αι. π.Χ.

Την έκθεση συνόδευε επιστημονικός κατάλογος όλων των αντικειμένων στην ελληνική, αγγλική και γαλλική γλώσσα. Επίσης, κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών και Παραολυμπιακών Αγώνων, διενέμετο δωρεάν στους νεαρούς επισκέπτες μια ειδική έκδοση την οποία έχει επιμεληθεί το Τμήμα Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων του Μουσείου με τίτλο «Ταξιδεύοντας με τον Γλαύκο στην Ολυμπία του 476 π.Χ.».

The Museum of Cycladic Art in cooperation with the Organising Committee of the Olympic Games ATHENS 2004, in the framework of the Cultural Programme of the Olympic Games 2004, presented the archaeological exhibition "Magna Grecia: Athletics and the Olympic spirit in the periphery of the Greek world", from June 23 to October 2, 2004.

The exhibition explored the development of athletics in the western regions of the Greek world - namely the cities of southern Italy and Sicily - and the political and cultural significance of the participation of athletes from these cities in the panhellenic games of the "motherland", mainly Olympia but also Pythia, Isthmia, and Nemeia.

By participating in those athletic events - which were restricted only to athletes of Greek origin - Greeks living in colonies throughout the Mediterranean region reinforced their ideas of common identity and common origin, while at the same time forging strong political affiliations and insoluble bonds of kinship with the citizens of city-states from all over the Hellenic world.

The exhibition consisted of more than 270 selected objects from cemeteries and sanctuaries in Italy. The exhibits -early 6th century BC through the 2nd century AD- were classified by athletic event and according to the order they were held at Olympia. They included:

a) clay vessels - imported, mainly from Attica, or locally produced in southern Italy and Etruria - depicting the training of athletes, the staging of events and the awarding of winners. Several of the vases have been attributed to important vase-painters of the Attic Black- and Red-Figure pottery, such as Lydos, Myson, Nikosthenes, Kleofrades and Onesimos;

b) objects used by athletes either for training (bronze discs, lead dumb-bells, javelins) or for the preparation and cleaning of the body (aryballoi, alabastra, Etruscan bronze vases, inscribed strigils, basins).

c) coins minted in the cities of Magna Graecia to commemorate the victories of local tyrants in the Olympic Games (mainly in horse races), such as the silver tetradrachms of Anaxilas, tyrant of Reggio and Messina.

d) votive offerings by athletes, such as a bronze inscribed plaque of the Olympic victor Kleombrotos from Sybari (early 6th century BC) or an inscribed stone anchor dedicated to Zeus by Fayllos from Croton (a participant in the naval battle of Salamis), who was crowned victor in the Pythian games at Delphi (early 5th century BC).

e) votive and funerary sculptures, such as a marble youth from Agrigento, and a bronze youth from Castelvetrano.

f) a unique 2nd century AD marble model of a stadium, discovered in the emperor Hadrian's villa at Tivoli.

Undoubtedly, the most impressive item was the life size marble statue of the so-called "Charioteer" of Mozia, one of the most beautiful freestanding sculptures of antiquity, found on the islet of Mozia in northwestern Sicily. The statue is dated to the mid-5th century BC.

Visitors were guided by explanatory texts, maps, and lists of Olympic victors from the cities of Magna Graecia. A detailed catalogue is available in Greek, English, and French. In addition, during the Olympic and Paralympic Games, young visitors obtained free of charge a special edition booklet from the Education Department on the ancient Olympic Games, titled "Travelling with Glaukos to Olympia in 476 BC".

Η ΕΚΘΕΣΗ

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ

CATALOGUE

ΟΡΓΑΝΩΣΗ & ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΚΘΕΣΗΣ

CONCEPT & COORDINATION

Καθηγητής Νικόλαος Χρ. Σταμπολίδης Διευθυντής Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης

Professor Nicholas Chr. Stampolidis Director of the Museum of Cycladic Art

Γιώργος Τασούλας Επιμελητής Αρχαιοτήτων ΜΚΤ

Yorgos Tassoulas Curator of Antiquities, MCA

ΣΥΝΕΡΓΑΖΟΜΕΝΑ ΙΔΡΥΜΑΤΑ

LENDERS TO THE EXHIBITION

Για την πραγματοποίηση της Έκθεσης, το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης συνεργάστηκε με τριάντα δύο (32) Αρχαιολογικά Μουσεία και Εφορείες Αρχαιοτήτων της Ιταλίας (κυρίως από την Κάτω Ιταλία και την Σικελία, αλλά και από την Ετρουρία και Σαρδηνία) και του κράτους του Βατικανού, από τα οποία παρουσίασε περίπου 230 αντικείμενα. Επίσης, από την Ελλάδα συμμετείχε το Αρχαιολογικό Μουσείο Ρόδου.

Thirty-two Archaeological Museums and Ephorates of Antiquities in Italy and the Vatican City, as well as the Archaeological Museum of Rhodes, Greece, have contributed to this exhibition by lending more than 230 objects.