Το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης σε συνεργασία με την Οργανωτική Επιτροπή των Ολυμπιακών Αγώνων ΑΘΗΝΑ 2004, στο πλαίσιο του Πολιτιστικού Προγράμματος των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004, παρουσίασε την αρχαιολογική έκθεση «Μεγάλη Ελλάς: Αθλητισμός και Ολυμπισμός στην περιφέρεια του ελληνικού κόσμου. Κάτω Ιταλία και Σικελία». Η έκθεση παρουσίασε την ανάπτυξη του αθλητισμού κατά την αρχαιότητα στο δυτικό τμήμα της περιφέρειας του ελληνικού κόσμου, δηλαδή στις πόλεις της Κάτω Ιταλίας και της Σικελίας, και ανέλυσε τη σημασία της συμμετοχής αθλητών από τις πόλεις αυτές στις πανελλήνιες αθλητικές διοργανώσεις της «μητρόπολης», δηλαδή τους Ολυμπιακούς Αγώνες, αλλά επίσης τα Πύθια τα Ίσθμια και τα Νέμεια.

Οι σκορπισμένοι στον μεσογειακό χώρο Έλληνες, με την συμμετοχή τους σε αυτές τις αθλητικές εορτές - στις οποίες μόνον Έλληνες γίνονται δεκτοί - συνειδητοποιούν ότι είναι μέλη του ίδιου έθνους, που η καρδιά του κτυπά στο θρησκευτικό και πολιτιστικό κέντρο της μητροπόλεως, την Ολυμπία. Είναι εδώ όπου σφυρηλατούνται ακατάλυτοι συγγενικοί δεσμοί ανάμεσα στους κατοίκους των πόλεων-κρατών ενισχύοντας το αίσθημα της ελληνικής πολιτισμικής ταυτότητας.

Η συμμετοχή αθλητών από τις περιοχές αυτές στους πανελλήνιους αγώνες παρουσιάστηκε μέσα από μια σειρά επιλεγμένων αντικειμένων από νεκροπόλεις και ιερά της Ιταλίας. Τα εκθέματα - από τις αρχές του 6ου αι. π.Χ. έως και τον 2ο αι. μ.Χ.- διαρθώνονταν σε ενότητες με βάση τις κατηγορίες των αγωνισμάτων και την σειρά που αυτά διεξήγοντο στους αγώνες της Ολυμπίας. Ανάμεσα στα εκθέματα περιλαμβάνονται:

α) Πήλινα αγγεία - τόσον εισηγμένα, κυρίως από την Αττική, όσο και τοπικής παραγωγής της Κάτω Ιταλίας αλλά και της Ετρουρίας - που απεικονίζουν την προπόνηση των αθλητών, την διεξαγωγή των αγωνισμάτων και την βράβευση των νικητών. Αρκετά από αυτά αποδίδονται σε σημαντικούς ζωγράφους της μελανόμορφης και ερυθρόμορφης αττικής αγγειογραφίας όπως π.χ. στον Λυδό, τον Μύσωνα, τον Νικοσθένη, τον Κλεοφράδη, τον Ονήσιμο κ.ά.

β) Αντικείμενα που χρησίμευαν στην προπόνηση των αθλητών (χάλκινοι δίσκοι, μολύβδινοι αλτήρες, ακόντια) αλλά και στην προετοιμασία και τον καθαρισμό του σώματος (αρύβαλλοι, αλάβαστρα, χάλκινοι ετρουσκικοί «κλωβοί», ενεπίγραφες στλεγγίδες, λουτήρια),

γ) Νομίσματα πόλεων της Μεγάλης Ελλάδας με παραστάσεις που μνημονεύουν τις ολυμπιακές νίκες που πέτυχαν οι τύραννοι στα ιππικά αγωνίσματα της Ολυμπίας, όπως π.χ. τα ασημένια τετράδραχμα του Αναξίλα, τυράννου του Ρηγίου και της Μεσσήνης.

δ) Αναθήματα αθλητών όπως π.χ. η χάλκινη ενεπίγραφη πινακίδα του ολυμπιονίκη Κλεομβρότου από την Σύβαρη (αρχές 6ου αι. π.Χ.) και η ενεπίγραφη άγκυρα που ανέθεσε στον Δία ο πυθιονίκης και Σαλαμινομάχος Φάυλλος από τον Κρότωνα (αρχές 5ου αι. π.Χ.). .

ε) αναθηματικά και επιτύμβια γλυπτά, όπως ο μαρμάρινος έφηβος του Ακράγαντα και ο χάλκινος έφηβος του Castelvetrano.

στ) ένα μοναδικό μαρμάρινο πρόπλασμα σταδίου του 2ου αι. μ.Χ. από την βίλα του αυτοκράτορα Αδριανού στο Tivoli.

Αναμφίβολα, όμως, το πλέον εντυπωσιακό έκθεμα ήταν το φυσικού μεγέθους μαρμάρινο άγαλμα του «Ηνιόχου» της Μοτύης, ένα από τα ωραιότερα ελεύθερα γλυπτά της αρχαιότητας, που βρέθηκε στη νήσο Mozia της ΒΔ Σικελίας και χρονολογείται περί τα μέσα του 5ου αι. π.Χ.

Την έκθεση συνόδευε επιστημονικός κατάλογος όλων των αντικειμένων στην ελληνική, αγγλική και γαλλική γλώσσα. Επίσης, κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών και Παραολυμπιακών Αγώνων, διενέμετο δωρεάν στους νεαρούς επισκέπτες μια ειδική έκδοση την οποία έχει επιμεληθεί το Τμήμα Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων του Μουσείου με τίτλο «Ταξιδεύοντας με τον Γλαύκο στην Ολυμπία του 476 π.Χ.».

Για την πραγματοποίηση της Έκθεσης, το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης συνεργάστηκε με τριάντα δύο (32) Αρχαιολογικά Μουσεία και Εφορείες Αρχαιοτήτων της Ιταλίας (κυρίως από την Κάτω Ιταλία και την Σικελία, αλλά και από την Ετρουρία και Σαρδηνία) και του κράτους του Βατικανού, από τα οποία παρουσίασε περίπου 230 αντικείμενα.

Επίσης, από την Ελλάδα συμμετείχε το Αρχαιολογικό Μουσείο Ρόδου.

ΧΟΡΗΓΟΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ
ΕΡΤ