Γιάννης Ρίτσος:
Έκθεση - αφιέρωμα στον ποιητή της Ρωμιοσύνης

Ο ποιητής Γιάννης Ρίτσος ήταν πολύπλευρη προσωπικότητα, με μακρά παρουσία στον χώρο της ποίησης, από το 1934 που δημοσιεύεται η πρώτη του ποιητική συλλογή Tρακτέρ, ως το 1989 που καταθέτει τις τελευταίες συλλογές του, Δευτερόλεπτα και Σφυρίγματα πλοίων. Το αφιέρωμα του Μουσείου επιχειρεί να επισημάνει ένα επιλεκτικό, πλην όμως ενδεικτικό, στοιχείο του ποιητικού του στοχασμού, εστιάζοντας το ενδιαφέρον και στην εικαστική δημιουργία του ποιητή.

Συνειδητά λοιπόν, η επιλογή των εκθεμάτων στράφηκε σε χειρόγραφα, κυρίως ρήσεις ή αποσπάσματα πολύστιχων ποιημάτων με θέματα εμπνευσμένα από το παρελθόν της Ελλάδας, μυθολογικό ή ιστορικό, για το οποίο το ενδιαφέρον του υπήρξε εξαρχής ιδιαίτερα ζωηρό. Ποιήματα όπως Ο Ηρακλής κ’εμείς, Αρχαίο θέατρο, Η Φημονόη, η απόγνωση της Πηνελόπης, Συνέπειες, κ.ά., που εντάσσονται στις χαρακτηριστικές για τον τίτλο τους συλλογές Μαρτυρίες και Επαναλήψεις, υπογραμμίζουν την ικανότητα του Ρίτσου ν’ αφηγείται και να συνδέει το παρελθόν με το παρόν και, αναπόφευκτα, να συγχωνεύει σ’ αυτά γεγονότα της προσωπικής και πολιτικής ζωής, εθνικές τραγωδίες και σπαραγμούς της νεώτερης Ελλάδας και της εποχής του.

Με λίγα λόγια, ο στοχασμός του συλλαμβάνει τη διαχρονικότητα του ελληνισμού αποσπασματικά και στο σύνολό της.

Το αφιέρωμα στον Γιάννη Ρίτσο συνοδεύεται από φωτογραφίες από τα νεανικά του χρόνια, τα χρόνια της περισυλλογής και της απομόνωσης, τα χρόνια της αναγνώρισης, ενώ μια άλλη ενότητα αναδεικνύει την εικαστική δημιουργία του ποιητή. Πράγματι, όπως δηλώνουν κάποιοι από τους μελετητές του, ο Ρίτσος ανταποκρίθηκε στη ζωή με τη ματιά του ζωγράφου.

Η ζωγραφική λοιπόν προσέγγιση στο έργο του διαπιστώνεται από την προτίμηση του ποιητή στη φυσική αναγλυφή κάποιων υλικών όπως οι ρίζες, τα κόκαλα και κυρίως οι πέτρες, τα βότσαλα και τα χαλίκια, άφθονα στα ξερονήσια, ενδιαφέρον που εκδηλώθηκε σε ώρες απομόνωσης, ίσως από τη «… γενική ανάγκη της έκφρασης που αντιμάχεται τη φθορά και τη μοναξιά…».

Η πέτρα, το βότσαλο, το χαλίκι ήταν τα υλικά της ζωγραφικής του Γιάννη Ρίτσου, ήταν «η άφθονη πρώτη ύλη που πάνω της μπορούσες μ’ ενα μαρκαδόρο ή με λίγη σινική μελάνη να εγγράψεις ή να υπογραμμίσεις αυτό που η ίδια η πέτρα υπαγόρευε…».

Στις πέτρες λοιπόν του Γιάννη Ρίτσου, που παρουσιάζονται στην έκθεση, βλέπει κανείς να παρελαύνουν μορφές μοναχικές ή πολυάνθρωπες, μετωπικές ή συνομιλούσες, άλλοτε ερωτικά συνταιριασμένες, μορφές αρχαϊκές που αντέχουν στον χρόνο. Έχει κανείς την εντύπωση ότι οι μορφές ξεπηδούν από τα ίδια τα ποιήματα του ποιητή για να συναντήσουν ονόματα από τον μύθο, τον Τρωικό πόλεμο, τις τραγωδίες – Ηρακλής, Αγαμέμνων, Ορέστης, Ηλέκτρα, Ελένη, Φιλοκτήτης. Ονόματα που δεν έπαψαν να συγχωνεύονται με κατοπινές μορφές, εξακολουθούν να υπάρχουν, έχοντας ντυθεί με διαχρονική ισχύ στη συλλογική και φυλετική μνήμη.

Με λίγα λόγια, ο ποιητής Γιάννης Ρίτσος δεν παύει να εκπλήσσει και να αυτό-αποκαλύπτεται είτε μέσα από την ποιητική ή την εικαστική δημιουργία του.

Όλα τα εκθέματα του αφιερώματος προέρχονται από τις συλλογές του Μουσείου Μπενάκη, το οποίο με προθυμία ανταποκρίθηκε στον δανεισμό τους.
Το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης ευχαριστεί θερμά την Έρη Ρίτσου, τον Διευθυντή του Μουσείου Μπενάκη, Άγγελο Δεληβορριά, καθώς και τις κυρίες Πίτσα Τσάκωνα, επιμελήτρια βιβλιοθήκης, Βαλεντίνη Τσελίκα, επικεφαλής των Ιστορικών Αρχείων, και Ρενάτα Ζαφειριάδου από το Μουσείο Μπενάκη. Ευχαριστούμε επίσης το ΕΚΕΒΙ και την ΕΡΤ για την παραχώρηση των ταινιών καθώς και τη Εταιρία Γενικών Εκδόσεων – Λύρα.