Μαρμάρινη επιτύμβια λήκυθος με σκηνή αποχαιρετισμού

Η ενότητα ολοκληρώνεται με μια μαρμάρινη επιτύμβια λήκυθο του 4ου αι. π.Χ., που φέρει στην επιφάνειά της μια συγκινητική σκηνή δεξιώσεως (αποχαιρετισμού του νεκρού).

Τρεις όρθιες ανδρικές μορφές, που αποτυπώνονται στη στιγμή του τελευταίου χαιρετισμού, καταλαμβάνουν την κεντρική επιφάνεια του αγγείου. Δεξιά, ένας ώριμος γενειοφόρος άνδρας απλώνει το δεξί του χέρι και (απo)χαιρετά με χειραψία (δεξίωσις) ένα νεαρό αγόρι, αγένειο και μικροκαμωμένο, που στέκεται στο κέντρο της παράστασης. Στα αριστερά, πίσω από το αγόρι, εμφανίζεται επιβλητικά ένας πολεμιστής, που κρατά ασπίδα και φορά κράνος.

Στα αττικά ταφικά μνημεία της αρχαιότητας, οι σκηνές δεξιώσεως, περιλάμβαναν τη μορφή του νεκρού να αποχαιρετά με χειραψία κάποιο συγγενικό πρόσωπο. Σύμφωνα με μια ερμηνεία, στη συγκεκριμένη λήκυθο, ο νεκρός ταυτίζεται με τον ώριμο άνδρα στα δεξιά, στον οποίο ήταν αφιερωμένο το ταφικό μνημείο που κοσμούσε η λήκυθος. Οι άλλες δύο μορφές τον αποχαιρετούν και τον κοιτούν από μια απόσταση, σαν να τον αναγνωρίζουν ως την κεντρική μορφή της σύνθεσης. Σύμφωνα με την άποψη αυτή, ο γενειοφόρος άνδρας μπορεί να ταυτιστεί με τον πατέρα που αποχαιρετά τους γιους του πριν ταξιδέψει στο επέκεινα. Σύμφωνα με μιαν άλλη ερμηνεία, ο νεκρός θα πρέπει να συνδεθεί με τη μορφή του πολεμιστή στα αριστερά, ο οποίος παρακολουθεί τον χαιρετισμό του γιου του και του πατέρα του συνδέοντας, έτσι, τις διαφορετικές γενιές της οικογένειας που αφήνει.

Οι σκηνές δεξιώσεως ήταν πολύ δημοφιλείς στην Αθήνα του ύστερου 5ου αι. π.Χ. και εξής, σε μια εποχή που είχαν αυστηροποιηθεί οι νόμοι για την απόκτηση της ιδιότητας του Αθηναίου πολίτη, καθώς πολίτες μπορούσαν να είναι μόνο όσοι είχαν Αθηναίο πατέρα και Αθηναία μητέρα. Έτσι, οι παραστάσεις αυτές τόνιζαν τη στενή σχέση και τη συνέχεια ανάμεσα στις γενιές μιας οικογένειας, αναδεικνύοντας τη σημασία των δεσμών αίματος μεταξύ των μελών της.

Στην αρχαιότητα, οι πήλινες λήκυθοι, οι οποίες αποτελούν τα πρότυπα που εμπνέουν τις μαρμάρινες ληκύθους, ήταν μικρά αγγεία καθημερινής χρήσης για τη φύλαξη αρωματικών ελαίων, τα οποία συχνά χρησιμοποιούνταν για τη φροντίδα των νεκρών ή τοποθετούνταν ως δώρα σε τάφους. Σε αντίθεση, οι μαρμάρινες λήκυθοι, όπως το συγκεκριμένο παράδειγμα, χρησίμευαν ως επιτύμβια σήματα που σηματοδοτούσαν, στόλιζαν ή οριοθετούσαν τον τάφο του νεκρού, διαιωνίζοντας τη μνήμη του στο βάθος των αιώνων.

Η λήκυθος είναι έργο αττικού εργαστηρίου και έχει παραχωρηθεί από το Μουσείο Παύλου και Αλεξάνδρας Κανελλοπούλου στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης υπό τη μορφή μακροχρόνιου δανεισμού.