Η Κύπρος στους ιστορικούς χρόνους
ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΤΕΧΝΗ
ΚΥΠΡΟ – ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ
(1050 – 750 Π.Χ.)
Οι αναταραχές που έπληξαν την ανατολική Μεσόγειο στα τέλη του 13ου/αρχές 12ου αι. π.Χ. επηρέασαν και την Κύπρο. Νέοι οικισμοί ιδρύθηκαν και σταδιακά η πολιτική οργάνωση άλλαξε μορφή με την εμφάνιση δέκα ανεξάρτητων βασιλείων. Η στρατηγική θέση του νησιού και η αυτάρκειά του σε πρώτες ύλες (μέταλλα, ξυλεία) συνέβαλαν, ώστε η Κύπρος να ανακτήσει γρήγορα το ρόλο της ως σημαντικού κέντρου του μεσογειακού εμπορίου και να αναπτύξει εκ νέου στενές σχέσεις με την συροπαλαιστινιακή ακτή, την Αίγυπτο και την Κρήτη.
Η ίδρυση φοινικικής αποικίας στο Κίτιο τον 9ο αι. π.Χ. έδωσε ακόμη μεγαλύτερη ώθηση στις εμπορικές δραστηριότητες και εισήγαγε στο νησί νέα πολιτισμικά στοιχεία, όπως η φοινικική γλώσσα και η λατρεία της Αστάρτης (που αργότερα θα αφομοιωθεί με αυτήν της Αφροδίτης). Η τέχνη της περιόδου, αν και δέχεται επιρροές από την Ανατολή και το Αιγαίο, διακρίνεται για το τοπικό της ιδίωμα, ενώ ήδη από τον 11ο αι. π.Χ. αναπτύσσεται ένα νέο συλλαβικό σύστημα γραφής, το Κυπριακό συλλαβάριο, το οποίο θα χρησιμοποιηθεί αδιάλειπτα μέχρι τον 3ο αι. π.Χ. για την καταγραφή της αρχαίας κυπριακής και της ελληνικής γλώσσας.
ΚΥΠΡΟ – ΑΡΧΑΪΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ
(750 – 475 Π.Χ.)
Η Αρχαϊκή περίοδος είναι μια φάση έντονων πολιτικών και πολιτισμικών ζυμώσεων για την Κύπρο. Το 709 π.Χ., τα βασίλεια του νησιού υποτάσσονται στους Ασσύριους, και παραμένουν υπό την εξουσία τους έως το 669 π.Χ. Τότε ξεκινά μία από τις σπάνιες περιόδους ανεξαρτησίας της Κύπρου, η οποία διαρκεί έως το 560 π.Χ., οπότε τα κυπριακά βασίλεια υποχρεώνονται σε φόρο υποτέλειας στην Αίγυπτο.
Η αιγυπτιακή κυριαρχία διαρκεί λίγο, καθώς το 526/5 π.Χ. το νησί καταλαμβάνεται από τους Πέρσες. Το 499 π.Χ., τα περισσότερα κυπριακά βασίλεια συμμαχούν με τους Έλληνες της Ιωνίας στην εξέγερση εναντίον των Περσών, η οποία όμως καταπνίγεται βίαια. Οι συνεχείς εισβολές και εναλλαγές εξουσίας δεν φαίνεται να επηρέασαν αρνητικά την Κύπρο, η οποία συνέχισε να ακμάζει ως κέντρο εμπορίου. Η εξέγερση του 499 π.Χ., όμως, θα φέρει την Κύπρο σε στενότερη επαφή με τον ελληνικό κόσμο.
ΚΥΠΡΟ – ΚΛΑΣΣΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ
(475 – 312 Π.Χ.)
Η Κυπρο-Κλασική περίοδος σημαδεύτηκε από τους άκαρπους αγώνες των Κυπρίων εναντίον των Περσών –συχνά με ελληνική παρότρυνση– οι οποίοι συνεχίστηκαν έως την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Οι πολιτικοί και πολιτισμικοί δεσμοί που αναπτύχθηκαν με το Αιγαίο την περίοδο αυτή ενίσχυσαν την ελληνική ταυτότητα των Κυπρίων και έστρεψαν τις τέχνες, και ιδιαίτερα τη γλυπτική, προς ελληνικά πρότυπα.
Πολλές ανατολικές θεότητες ταυτίστηκαν με ελληνικές (η Αστάρτη με την Αφροδίτη, η Ανάτ με την Αθηνά, ο Μελκάρτ με τον Ηρακλή, ο Ρεσέφ με τον Απόλλωνα και ο Βάαλ με τον Δία) και το ελληνικό αλφάβητο άρχισε να χρησιμοποιείται από τα τέλη του 5ου αι. π.Χ. παράλληλα με την ήδη υπάρχουσα Κυπροσυλλαβική γραφή. Ανάλογη τάση «εξελληνισμού» παρατηρείται και σε άλλους τομείς, όπως στη νομισματική και την κοσμηματοτεχνία, καθώς επίσης στην ενδυμασία και σε αντικείμενα καθημερινής χρήσης.
ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ
(312 – 58 Π.Χ.)
Το γεγονός αυτό σήμανε το τέλος των παλαιών τοπικών βασιλείων και τη δημιουργία μιας πιο συγκεντρωτικής εξουσίας, η οποία ασκούνταν από έναν εκπρόσωπο των Πτολεμαίων, τον στρατηγό, με έδρα τη Σαλαμίνα και αργότερα τη Νέα Πάφο.
Η σημασία της Κύπρου για τους Πτολεμαίους ήταν τεράστια, λόγω της στρατηγικής της θέσης, του πλούσιου σε χαλκό υπεδάφους, και της άφθονης ξυλείας, που ήταν απαραίτητη για την κατασκευή πλοίων. Η τέχνη προσανατολίστηκε στις κοσμοπολίτικες τάσεις της περιόδου (την ελληνιστική κοινή), αντανακλώντας επιδράσεις τόσο από την Αίγυπτο όσο και την ηπειρωτική Ελλάδα. Το ελληνικό αλφάβητο επικράτησε, ενώ στη θρησκεία υιοθετήθηκαν και πολλά αιγυπτιακά στοιχεία, όπως για παράδειγμα η λατρεία βασιλέων και ηγεμόνων.
ΡΩΜΑΪΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ
(58 Π.Χ. – 395 Μ.Χ.)
Η στρατηγική θέση της Κύπρου σε σχέση με την Αίγυπτο αποτέλεσε σημείο έντονων διενέξεων μεταξύ Πτολεμαίων και Ρωμαίων στο β΄ μισό του 1ου αι. π.Χ., προκαλώντας πολιτική αστάθεια στο νησί. Με την οριστική επικράτηση της Ρώμης, η Κύπρος εντάχθηκε οριστικά στη ρωμαϊκή επικράτεια (30 π.Χ.) και έγινε ανεξάρτητη συγκλητική επαρχία (22 π.Χ.), με πρωτεύουσα την Πάφο.
Οι Ρωμαίοι ενδιαφέρονταν για τον πλούτο του νησιού και επέβαλαν βαριά φορολογία, ταυτόχρονα όμως πραγματοποίησαν σημαντικά έργα υποδομής και λάμπρυναν τις πόλεις με δημόσια κτίρια και σπουδαία έργα τέχνης, ιδιαίτερα επί Τραϊανού και Αδριανού. Η γλώσσα και ο πολιτισμός της Κύπρου παρέμειναν ελληνικά, συνεχίζοντας την ελληνιστική παράδοση, ενώ το 45 μ.Χ. οι Απόστολοι Παύλος και Βαρνάβας εισήγαγαν στο νησί τη χριστιανική θρησκεία. Η αντίσταση της μεγάλης εβραϊκής κοινότητας της Κύπρου στη νέα θρησκεία πήρε διαστάσεις κατά τη διάρκεια της εβραϊκής εξέγερσης του 115 – 117 μ.Χ. κατά των Ρωμαίων, η οποία οδήγησε στην οριστική εκδίωξη των Εβραίων της Κύπρου από τον Τραϊανό. Οι χριστιανικές κοινότητες του νησιού συνέχισαν να αναπτύσσονται και στην Α΄ Οικουμενική Σύνοδο της Νίκαιας (325 μ.Χ.) η Κύπρος εκπροσωπήθηκε από τρεις επισκόπους. Μετά την διάσπαση του Ρωμαϊκού κράτους (395 μ.Χ.), η ιστορία της Κύπρου συνδέθηκε άρρηκτα με αυτήν της βυζαντινής αυτοκρατορίας.
