Βάσω Κατράκη: Πνοή στην Πέτρα

Aπό τις σημαντικότερες εκπροσώπους της ελληνικής καλλιτεχνικής έκφρασης του 20ού αιώνα, με διεθνή αναγνώριση, η Βάσω Κατράκη (1914-1988) αφοσιώθηκε στην τέχνη της χαρακτικής με συμμετοχές και διακρίσεις σε διεθνείς εκθέσεις και μπιενάλε, όπως αυτές της Αλεξάνδρειας, του Σάο Πάολο και του Τόκυο. Το 1966 η αναγνώρισή της κορυφώνεται με τη συμμετοχή της στην 33η Μπιενάλε της Βενετίας και τη διάκρισή της με το Διεθνές Βραβείο Λιθογραφίας Tamarind.

Η έκθεση στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, που διοργανώθηκε σε συνεργασία με το Κέντρο Χαρακτικών Τεχνών-Μουσείο Βάσως Κατράκη στο Αιτωλικό, παρουσίασε αντιπροσωπευτικά έργα όλων των περιόδων της μεγάλης Ελληνίδας χαράκτριας: ξυλογραφίες και χαρακτικά σε πέτρα, σχέδια, πέτρινες μήτρες, ζωγραφισμένα βότσαλα, φωτογραφίες, καθώς και υλικό τεκμηρίωσης. Την επιλογή τους καθόρισαν δύο βασικοί άξονες: ο ανθρωποκεντρικός χαρακτήρας του έργου της και η ‘συνάφεια’ της χαρακτικής της Κατράκη στην πέτρα με τα γλυπτά έργα της Κυκλαδικής τέχνης του προϊστορικού Αιγαίου· και ταυτόχρονα, η επιδίωξη να δοθεί μια όσον το δυνατόν πληρέστερη εικόνα της συνολικής δημιουργίας της.

Από τα πρώτα σπουδαστικά της έργα μέχρι τις μετέπειτα μνημειακές της προτάσεις, η πρόσληψη και η απόδοση της ανθρώπινης μορφής είναι η κυρίαρχη αισθητική-θεματική επιλογή της δουλειάς της, στην οποία η ενδελεχής μελέτη και ο διάλογος με την ελληνική τέχνη –από την προϊστορία μέχρι τις λαϊκές-παραδοσιακές εκφάνσεις της– παίζουν πρωταρχικό ρόλο.

Οι αναγωγές και οι αντιστοιχίες με τις μορφές των κυκλαδικών ειδωλίων είναι κάτι περισσότερο από ισχυρές, η μελέτη και το ενδιαφέρον της για την Κυκλαδική τέχνη, ως σταθερά σημεία αναφοράς και έμπνευσης παραμένουν αμείωτα καθόλη τη δημιουργική της πορεία. Στις επιμηκυσμένες, αρχετυπικές μορφές των συνθέσεών της, με την αφαίρεση και τη βαθιά επεξεργασμένη απλοποίηση της φόρμας τους, η Κατράκη πλάθει ένα σύμπαν εικόνων, καταθέτει μια στάση ζωής και μια κοινωνική διαμαρτυρία, εμβαθύνει στον πυρήνα της ύπαρξης, επικεντρώνεται στo πεπρωμένο του ανθρώπου, εξισορροπώντας απόλυτα το πάθος και την ανάτασή του μέσα από την υποβλητική αντίθεση του άσπρου-μαύρου.

Και δίπλα στην τέχνη της χαρακτικής, σε άμεση αλληλεξάρτηση με αυτήν, η ζωή της· το Αιτωλικό και η λιμνοθάλασσα· ο Πόλεμος, η Κατοχή και η Αντίσταση· οι ανατάσεις, οι προσδοκίες και οι διαψεύσεις − καταβολές και βιώματα που καθορίζουν κάθε προσπάθεια ερμηνευτικής προσέγγισης και ανάλυσης της χαρακτικής της.

*Από τις χειρόγραφες σημειώσεις της Βάσως Κατράκη