Marlene Dumas: Cycladic Blues

Aνταποκρινόμενη στην ιστορία της παραστατικότητας στην τέχνη όπως τη βίωσε μέσα στις αρχαιολογικές συλλογές του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, η Dumas επέλεξε προσωπικά τα έργα της που περιλαμβάνονται στην έκθεση, ενώ, σε μια σπάνια περίσταση, επέλεξε και τα δεκατέσσερα αρχαιολογικά αντικείμενα που παρουσιάζονται μαζί.

Γεννημένη το 1953 στο Κέιπ Τάουν κατά τη διάρκεια του Απαρτχάιντ στη Νότια Αφρική, έχοντας όμως ζήσει και εργαστεί στο Άμστερνταμ επί σχεδόν πενήντα χρόνια, η Dumas έχει αφιερώσει την εικαστική της καριέρα στην εξερεύνηση των ανθρώπινων καταστάσεων που ορίζονται από τη βία, το πένθος και τη μελαγχολία μέχρι τη χαρά και την τρυφερότητα. Το έχει κάνει ξανά και ξανά χρησιμοποιώντας το ανθρώπινο σώμα ως θέμα σε εκθέσεις σε μουσεία σε ανά τον κόσμο όπως το Palazzo Grassi στη Βενετία (2022), το Musée d’Orsay στο Παρίσι (2021), η Tate Modern στο Λονδίνο (2015), το Μουσείο Stedelijk στο Άμστερνταμ (2014) και το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης στη Νέα Υόρκη (2008).

Η έκθεση συγκεντρώνει ένα ευρύ φάσμα σαράντα και πλέον ζωγραφικών έργων και έργων σε χαρτί της Dumas που καλύπτουν τις τελευταίες τρεις δεκαετίες της καλλιτεχνικής της παραγωγής, συνθέτοντας έτσι ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα των αλλόκοτα όμορφων και προκλητικών αναπαραστάσεων του ανθρώπινου σώματος που δημιουργεί. Μεταξύ αυτών ξεχωρίζουν δύο νέα έργα ζωγραφικής μεγάλων διαστάσεων: το Old (2025) και το Phantom Age (2025) που δημιούργησε η καλλιτέχνις ειδικά για την έκθεση στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης.

Στην έκθεση τα ζωγραφικά έργα της Dumas συνομιλούν με δεκατέσσερεις αρχαιότητες από τις συλλογές του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης: έργα διαφόρων περιόδων, από τα σχηματικά ειδώλια της ύστερης Νεολιθικής εποχής και τα σχηματοποιημένα μαρμάρινα ειδώλια των Κυκλάδων της Εποχής του Χαλκού μέχρι τα γλυπτά έργα των κλασικών χρόνων και από το Αιγαίο μέχρι την Κύπρο. Οι αρχαιότητες που παρουσιάζονται αποτέλεσαν είτε πηγή έμπνευσης της Dumas είτε συνδιαλέγονται υπαινικτικά με τις δημιουργίες της τονίζοντας τις πανανθρώπινες και διαχρονικές έννοιες γύρω από τη ζωή, τον έρωτα, τη μητρότητα ή το φύλο. Πρόκειται για έναν διάλογο που προ(σ)καλεί τον επισκέπτη να διαλογιστεί στη διαχρονία αλλά και στη συγχρονία που δημιουργεί η συνύπαρξη των έργων της Dumas με τις δημιουργίες του παρελθόντος.

Την έκθεση επιμελείται ο ανεξάρτητος επιμελητής Douglas Fogle σε στενή συνεργασία με την ίδια την καλλιτέχνιδα.

Στα έργα της Dumas, είτε πρόκειται για τα οικεία σχέδια φτιαγμένα με μελάνι, παστέλ και μολύβι σε χαρτί είτε για τους μεγαλειώδεις κάθετους καμβάδες της, γινόμαστε θεατές σε μια παράσταση ανθρώπινης εμπειρίας που η καλλιτέχνις είναι σε θέση να δημιουργήσει με το άγγιγμα του χεριού της και τις μικρές κινήσεις του πινέλου της. Πράγματι, όπως σημειώνει η ίδια, «Η ζωγραφική αφορά το ίχνος της ανθρώπινης αφής». Στα ποικίλα πρόσωπα, στους ανθρώπινους κορμούς, στα ολόκληρα σώματα ή στα μεμονωμένα τμήματα αυτών που δημιουργεί η Dumas με το χέρι της από τα ευτελή σωληνάρια λαδομπογιάς, αντιλαμβανόμαστε τι ακριβώς εννοεί.

Στα δύο νέα μνημειακής κλίμακας κατακόρυφα έργα της Old (2025) και Phantom Age (2025), τα οποία η Dumas δημιούργησε ειδικά για αυτή την έκθεση, συνεχίζει την έρευνά της για την πορεία της ζωής μέσα στον χρόνο, ενώ παράλληλα εμβαθύνει στους διαφορετικούς τρόπους ζωγραφικής. Με βάση ένα γλυπτό και συγκεκριμένα την εικόνα ενός ρωμαϊκού αντιγράφου ενός ελληνιστικού γλυπτού από τον 2ο αιώνα π.Χ. που ονομάζεται H Ηλικιωμένη Γυναίκα της Αγοράς και που απεικονίζει μια γυναίκα ντυμένη για μια διονυσιακή γιορτή, τα έργα αυτά παρουσιάζουν διαφορετικές προοπτικές της κοινής εικόνας-πηγής τους καθώς και διαφορετικά μέσα παραγωγής.

Στον συνοδευτικό κατάλογο της έκθεσης “Marlene Dumas: Cycladic Blues” του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, παρουσιάζονται περισσότερα από 40 ζωγραφικά έργα και έργα σε χαρτί της Marlene Dumas σε διάλογο με περισσότερες από 30 αρχαιότητες από τις συλλογές του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης.

Ομαδοποιημένα σε κατηγορίες –οικογένεια, πορτραίτο, ερωτική φιγούρα, κατακερματισμένο σώμα και πορτρέτα γλυπτών–, τα έργα της Dumas εισάγονται σε έναν διαχρονικό διάλογο με τις αφηρημένες μορφές των κυκλαδικών ειδωλίων που άγνωστοι σε μας καλλιτέχνες δημιούργησαν χιλιετίες πριν. Όπως γράφει η καλλιτέχνης στην αρχή του καταλόγου: «Αυτό είναι ένα βιβλίο για όλες τις στιγμές: από τη γέννηση, τη νιότη, τη γοητεία, τη σαγήνη, την προδοσία και τις επιθέσεις που θα υποστεί κανείς, μέχρι το γήρας και τον αγώνα ενάντια στον θάνατο».

Με κείμενα του Douglas Fogle, επιμελητή της έκθεσης, και της Marlene Dumas.