Cy Twombly & Ελληνική Αρχαιότητα

Η έκθεση είναι η πρώτη που εντάσσεται στο πλαίσιο της σειράς εκθέσεων Θεϊκοί Διάλογοι, στις οποίες έργα σύγχρονης τέχνης παρουσιάζονται δίπλα σε αριστουργήματα της αρχαιότητας ανοίγοντας έναν μοναδικό και πρωτότυπο διάλογο μεταξύ της αρχαίας ελληνικής και της σύγχρονης τέχνης. Για πρώτη φορά, είκοσι επτά έργα του Αμερικανού καλλιτέχνη Cy Twombly (1928-2011) εμπνευσμένα από την ελληνική μυθολογία και την επαφή του με την Ελλάδα παρουσιάζονται δίπλα σε δώδεκα έργα της αρχαιότητας.

Η γοητεία που άσκησε η Ελλάδα στον Cy Twombly είναι γνωστή. Αν και επισκέφθηκε τη χώρα μας για πρώτη φορά το καλοκαίρι του 1960, η ελληνική μυθολογία καταλαμβάνει σημαντική θέση στο έργο του ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του 1950. Μόλις τη δεκαετία του 1970, ωστόσο, εξερεύνησε σε βάθος την ελληνική ιστορία και μυθολογία, με αποκορύφωμα το αριστούργημά του, τον κύκλο Fifty Days at Iliam (Πενήντα Ημέρες στην Τροία, 1978, Μουσείο Τέχνης της Φιλαδέλφεια).

Ο τρόπος που επέλεξε ο Twombly να ανταποκριθεί στην καλλιτεχνική κίνηση αυτής της δεκαετίας, που δεν θεωρούσε τη ζωγραφική σημαντική, ήταν να μεταμορφώσει τη ζωγραφική του σε γραφή. Αυτό είναι εμφανές στα μεγάλης κλίμακας διάσημα ζωγραφικά έργα του Venus και Apollo (Αφροδίτη και Απόλλων, 1975), ή στα μεταγενέστερα, μνημειώδη έργα του, Orpheus (Ορφεύς, 1979). Στα έργα του μνημόνευε συχνά τους θεούς του Ολύμπου, από τις μείζονες μορφές της Αφροδίτης, του Απόλλωνα και του Διονύσου μέχρι την Νίκη, τον Πάνα ή τον Αρισταίο.

Σε κάθε ενότητα της έκθεσης, απέναντι στα έργα του Twombly παρουσιάστηκε μια επιλογή από αρχαίες ελληνικές θεότητες, «ήρωες» και προσωποποιήσεις, δημιουργήματα της αρχαϊκής και κλασικής τέχνης που έπλασε και έδωσε μορφή στα πρόσωπα και στα πράγματα της ελληνικής μυθολογίας, από την οποία εμπνεύστηκε και ο ίδιος. Ξεχωριστή θέση στο κέντρο της έκθεσης είχε ένας απρόσμενος επισκέπτης: το περίφημο αγγείο François, γνωστό και ως Κρατήρας του Εργότιμου και του Κλειτία, ένα ορόσημο στην ανάπτυξη της αρχαίας ελληνικής κεραμικής και αγγειογραφίας αλλά και της μυθολογίας, με σειρά επιγραφών και ονομάτων, που για πρώτη φορά ταξίδεψε εκτός Ιταλίας, από το Αρχαιολογικό Μουσείο της Φλωρεντίας.

Ο Cy Twombly (1928 -2011) γεννήθηκε στο Lexington της Virginia. Ξεκίνησε να σπουδάζει ζωγραφική στο The Boston Museum School και στο  Washington and Lee University στο Lexington. Το 1950 φοίτησε στο The Art Students League of New York, όπου έγινε φίλος με τον Robert Rauschenberg. Το 1951-52, φοίτησε επί σειρά εξαμήνων στο Black Mountain  College της North Carolina, όπου παρακολούθησε μαθήματα που παρέδιδαν οι Robert Motherwell και Ben Shahn και γνώρισε τον John Cage.

Χάρις σε μια ταξιδιωτική υποτροφία από το Virginia Museum of Fine Arts του Richmond, ταξίδεψε στην Ευρώπη και τη Βόρειο Αφρική το 1952-53, επισκεπτόμενος τη Γαλλία, την Ισπανία, την Ιταλία και το Μαρόκο, συνοδευόμενος, στο τελευταίο, από τον Rauschenberg. Πίσω στις Η.Π.Α, οι  δυο τους μοιράστηκαν ένα στούντιο στην Fulton Street της Νέας Υόρκης και συμμετείχαν σε μια έκθεση στην Stable Gallery το φθινόπωρο του 1953.

Το 1959 παντρεύτηκε τη Βαρόνη Tatiana Franchetti και ο γιος τους Cyrus Alessandro γεννήθηκε την ίδια χρονιά.

Στη διάρκεια των επόμενων χρόνων περνούσε τους θερινούς μήνες ταξιδεύοντας στις χώρες της Μεσογείου -στην Ελλάδα, την Τουρκία, την Αίγυπτο, την Τυνησία- ενώ συχνά περνούσε τον χειμώνα στη Νέα Υόρκη ή στο Lexington, όπου είχε νοικιάσει ένα στούντιο, ή άλλοτε πάλι στο Captiva Island της Florida μαζί με τον Rauschenberg. Από το 1983 μέχρι τον θάνατό του, έζησε και εργάστηκε στην Gaeta, ένα παραθαλάσσιο λιμάνι ανάμεσα στη Ρώμη και τη Νάπολη.

Για πολλά χρόνια το έργο του Twombly ήταν ευρύτερα γνωστό στην Ευρώπη παρά στις Η.Π.Α. Στην αρχή οι εκθέσεις του φιλοξενούνταν σε ιδιωτικές γκαλερί, μεταξύ άλλων στη Νέα Υόρκη (από το 1960 και έπειτα στην Leo Castelli), συχνότερα πάντως στη Ρώμη και άλλες ευρωπαϊκές πόλεις. Η πρώτη του μουσειακή έκθεση στις Η.Π.Α φιλοξενήθηκε στο Milwaukee Art Center το 1968. Μια δεύτερη έκθεση ακολούθησε επτά χρόνια αργότερα, το 1975, στο Institute of Contemporary Art της Philadelphia. Ο Cy Twombly «ανακαλύφθηκε» τελικά και αναγνωρίσθηκε στις Η.Π.Α τις παραμονές μιας μεγάλης κλίμακας ρετροσπεκτίβας του που επιμελήθηκε ο Kirk Varnedoe στα 1994-95 στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Νέας Υόρκης.

Στο διάστημα που επακολούθησε ο Twombly έλαβε μεγάλο αριθμό επάθλων  και διεθνών βραβείων-συμπεριλαμβανομένου του Praemium Imperiale το 1996- και τιμήθηκε με εκθέσεις και ρετροσπεκτίβες στα σπουδαιότερα μουσεία του κόσμου. Τα έργα του εκτέθηκαν πολυάριθμες φορές στην Biennale της Βενετίας: τα ζωγραφικά έργα του το 1980 και ο κύκλος “green paintings”, που αποτελείται από εννέα κομμάτια, το 1989. Τέλος, ο απαρτιζόμενος από δώδεκα κομμάτια κύκλος Lepanto το 2001 (τώρα φυλάσσεται στο Μουσείο Brandhorst του Μονάχου).

Η Cy Twombly Gallery, ένα μουσείο αφιερωμένο αποκλειστικά στο έργο του, σχεδιάστηκε από τον Renzo Piano σε στενή συνεργασία με τον Twombly και άνοιξε τις πόρτες του το 1995 στο campus του Menil Collection στο Houston, Texas.

Ο Cy Twombly πέθανε σε ηλικία 83 χρόνων στις 5 Ιουλίου 2011 στη Ρώμη.

ΕΡΓΟΤΙΜΟΣΜΕΠΟΙΕΣΕΝ (Ἐργότιμος μ’ ἐποίησεν = Ο Εργότιμος με κατασκεύασε) και ΚΛΙΤΙΑΣΜΕΓΡΑΦΣΕΝ (Κλ[ε]ιτίας μ’ ἐγραφσεν = Ο Κλειτίας με ζωγράφισε).

Ανακαλύφθηκε το 1844-1845 στο εσωτερικό ενός τάφου στην ετρουσκική πόλη Vulci της Ιταλίας  από τον ανασκαφέα Al. François, το όνομα του οποίου φέρει. Στην επιφάνειά του απεικονίζονται περισσότερες από 270 μορφές που ταυτίζονται με επιγραφές, καθώς και ποικίλα μυθολογικά επεισόδια, ορισμένα από τα οποία αποδίδονται για πρώτη φορά στην αρχαία ελληνική τέχνη.

Το 1900 ένας φύλακας του μουσείου πέταξε ένα σκαμνί στην προθήκη που περιείχε το αγγείο και το τελευταίο έσπασε σε 638 κομμάτια. Το 1902 συντηρήθηκε από τον Πιέτρο Ζέη και το 1973 αποκαταστάθηκε με την ενσωμάτωση μάλιστα κομματιού που προηγουμένως έλειπε. Σήμερα βρίσκεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Φλωρεντίας.