Θαλάσσια επικοινωνία και εμπόριο
ΚΥΚΛΑΔΙΚΗ ΤΕΧΝΗ
ΚΥΚΛΑΔΙΚΑ ΠΛΟΙΑ
Η εύρεση οψιανού της Μήλου στο σπήλαιο Φράχθι της Αργολίδας επιβεβαιώνει ότι οι άνθρωποι ταξίδευαν στο Αιγαίο ήδη από το 11000 π.Χ. Στις Κυκλάδες έχουν βρεθεί μερικές από τις πρωιμότερες απεικονίσεις πλοίων στον κόσμο. Απαντούν κυρίως ως εγχαράξεις επάνω σε αγγεία, ως βραχογραφίες σε Νεολιθικούς οικισμούς και ως τρισδιάστατα ομοιώματα από πηλό και μόλυβδο.
Τα αγγεία που φέρουν αυτές τις παραστάσεις ονομάζονται συμβατικά τηγανόσχημα σκεύη και προέρχονται από το πρωτοκυκλαδικό νεκροταφείο της Χαλανδριανής στη Σύρο. Αναμφίβολα τα πλοιάρια αυτά εντάσσονται στη μακρά ιστορία της ναυπηγικής και της ναυσιπλοϊας στο Αιγαίο. Πρόκειται για μακρόστενα κωπήλατα πλοία με ψηλή πλώρη (ή κατά άλλους πρύμνη), που συνήθως επιστέφεται από έναν ιχθύ.
ΝΑΥΣΙΠΛΟΪΑ
Η έρευνα καταδεικνύει ότι πιθανότατα υπήρξε μεγάλη ποικιλία σκαφών και οπωσδήποτε η πρόωσή τους θα απαιτούσε τη συμμετοχή σημαντικού αριθμού ατόμων. Η εύρεση ανάλογης παράστασης πλοίου σε όστρακο του Πρωτοελλαδικού Ορχομενού φαίνεται να επιβεβαιώνει το πολυπληθές πλήρωμα για την κίνησή τους. Μολονότι οι επιδόσεις τους είναι πολύ δύσκολο να εκτιμηθούν, αφού τα στοιχεία βασίζονται αποκλειστικά σε σχηματικές απεικονίσεις, η πειραματική αρχαιολογία και οι εθνογραφικοί συσχετισμοί μάς παρέχουν πολύ χρήσιμες πληροφορίες. Με ένα πλήρωμα 15 – 20 ατόμων και ικανότητα μεταφοράς περίπου έναν τόνο, φαίνεται ότι τα κυκλαδικά πλοία μπορούσαν να διασχίσουν το μεγαλύτερο μέρος του Αιγαίου πελάγους σε περίπου δύο εβδομάδες.
Η ύπαρξη των τηγανόσχημων σκευών σε πλούσια κτερισμένους τάφους, σε συνδυασμό με την περίτεχνη διακόσμησή τους – αιδοίο, πλοία, θάλασσα, ήλιος – υποδηλώνει τη συμβολική τους σημασία για τις νησιωτικές κοινωνίες της εποχής.
ΕΜΠΟΡΙΟ ΚΑΙ ΑΝΤΑΛΛΑΓΕΣ ΙΔΕΩΝ
Εργαλεία από οψιανό της Μήλου στα παράλια αλλά και την ενδοχώρα της Μικρασίας, τη Μακεδονία και την Κρήτη, καθώς και τύποι αγγείων των Κυκλάδων στην ευρύτερη περιοχή του Αιγαίου, μαρτυρούν εντατικές επαφές των νησιωτών με πολλές και μακρινές περιοχές του αρχιπελάγους.
Μεγάλης σπουδαιότητας είναι η εύρεση μιας μαρμάρινης κεφαλής ειδωλίου κανονικού τύπου της παραλλαγής Δωκαθισμάτων, κατασκευασμένο από μάρμαρο Νάξου, στην Μίλητο. Πρόκειται για ένα επιβεβαιωμένα εισηγμένο προϊόν και η παρουσία του στη Μίλητο υποδηλώνει ενδεχομένως τη μεγάλη κοινωνική και συμβολική του αξία. Πολύ χαρακτηριστική είναι και η περίπτωση του οικισμού στο Δασκαλιό της Κέρου που κατασκευάστηκε από 10000 τόνους ναξιακό μάρμαρο, μεταφορά ενδεικτική των ναυτικών ικανοτήτων των νησιωτικών κοινωνιών.
Τα προϊόντα των Κυκλάδων κυκλοφορούσαν ευρέως στο Αιγαίο, όπως ο οψιανός της Μήλου, ο χαλκός της Κύθνου ή ο μόλυβδος/άργυρος της Σίφνου. Η απήχηση των κυκλαδικών ειδωλίων ήταν τέτοια, που αντιγράφηκαν στην Κρήτη, δημιουργώντας μια τοπική παραλλαγή, αυτή της Κουμάσας. Η αναζήτηση πηγών μεταλλευμάτων και η ανάπτυξη της τέχνης της ναυπηγικής, οδήγησαν δίχως άλλο στη δημιουργία αυτών των ικανών σκαριών που διέσχιζαν το αρχιπέλαγος ήδη από την 3η χιλιετία. Ο δρόμος για επαφές, αλληλεπιδράσεις, μετακινήσεις ανθρώπων και ιδεών, είχε πια ανοίξει.
