ΚΥΚΛΑΔΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

HISTORY

Ανθρώπινη παρουσία μαρτυρείται στις Κυκλάδες ήδη από την 7η χιλιετία π.Χ. και συνδέεται με τις πολυάριθμες ενδείξεις που έχουμε για εξόρυξη οψιανού εξαιρετικής ποιότητας από τη Μήλο. Το σκληρό ηφαιστειογενές υλικό αποτέλεσε μια από τις πλέον περιζήτητες πρώτες ύλες για την κατασκευή εργαλείων και όπλων σε ολόκληρο το Αιγαίο κατά τη Νεολιθική εποχή και δεν σταμάτησε να χρησιμοποιείται μέχρι το τέλος της Εποχής του Χαλκού (12ος αι. π.Χ.). Μόνιμη εγκατάσταση κατοίκων στα νησιά, ωστόσο, βεβαιώνεται μόνον κατά την Ύστερη Νεολιθική Περίοδο (περ. 5000 π.Χ.) στην Άνδρο, στη Νάξο, στην Αντίπαρο, στην Αμοργό, στη Σαντορίνη και αλλού. Οι αρχαιότεροι οικισμοί ήταν μικρές κοινότητες που βασίζονταν σχεδόν αποκλειστικά στην γεωργία, στην κτηνοτροφία και την αλιεία για την επιβίωσή τους. Από την Πρωτοκυκλαδική περίοδο (3200-2000 π.Χ.), όμως, αρχίζουν να κατοικούνται συστηματικά όλα τα νησιά των Κυκλάδων και να αναπτύσσονται οι επαφές μεταξύ τους και με τις ακτές που περιβάλλουν το Αιγαίο. Με ελάχιστες εξαιρέσεις, η κατοίκηση των νησιών συνεχίζεται αδιάλειπτα μέχρι τις μέρες μας.

The earliest traces of human activity in the Cyclades date to the 7th millennium BC and come from Melos, which seems to have been visited by people from mainland Greece in search of high-quality obsidian. This hard volcanic rock was extensively used throughout the Aegean in the Neolithic period but also in the Bronze Age for the manufacture of cutting tools and weapons. Permanent settlements were established in the Late Neolithic period (c. 5000 BC) on Andros, Naxos, Antiparos, Amorgos, Thera and a few more islands. Those early settlements were small in size and their inhabitants depended on agriculture, animal-breeding and fishing for subsistence. In the following Early Cycladic period (3200-2800 BC), all Cycladic islands were inhabited and had started developing relations among themselves and with the surrounding Aegean coasts. Since that time, occupation has continued almost without interruption.

Η ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑ

HUMAN PRESENCE IN THE CYCLADES

Η ανθρώπινη παρουσία

Human presence in the Cyclades

Η μετάβαση από την Νεολιθική Εποχή στην Εποχή του Χαλκού, στο τέλος της 4ης χιλιετίας π.Χ., σημαδεύεται από βαθιές τομές στον πολιτισμό και την οργάνωση των κοινωνιών του Αιγαίου. 

Η πιο σημαντική εξέλιξη ήταν αναμφίβολα η μετάδοση από την ανατολή της τεχνολογίας του χαλκού, η οποία βελτίωσε ουσιαστικά την ποιότητα του εργαλειακού εξοπλισμού σε όλους σχεδόν τους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας (γεωργία, υλοτομία, αρχιτεκτονική, ναυπηγική κ.ά.) ενώ ταυτόχρονα μετέβαλε και τις τακτικές του πολέμου με την κατασκευή αποτελεσματικότερων μετάλλινων όπλων. Άλλες αλλαγές που παρατηρούνται αυτήν την περίοδο είναι η εισαγωγή νέων καλλιεργειών (ελιά, άμπελος), η αύξηση των θαλάσσιων επαφών και η διεύρυνση των εμπορικών ανταλλαγών. Η βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης οδήγησε σε πληθυσμιακή αύξηση και στην εμφάνιση ήδη από το 2700-2500 π.Χ. νέων οικισμών με πρώιμη αστική οργάνωση (Πολιόχνη, Θερμή, Τροία, Μάνικα, Αίγινα, Λέρνα). Αρκετοί από αυτούς ιδρύθηκαν σε στρατηγικά σημεία ελέγχου θαλάσσιων δρόμων και οχυρώθηκαν με τείχη (τυπικό παράδειγμα η Τροία και η Πολιόχνη). Η χρήση του χαλκού και η ανάπτυξη του εμπορίου και της εξειδίκευσης φαίνεται ότι συνέβαλαν στην εμφάνιση συνθετότερων κοινωνικών μορφωμάτων και εντονότερης διαστρωμάτωσης. Οι κοινωνικές διαφοροποιήσεις γίνονται εμφανείς στον τομέα των ταφικών εθίμων, όπου παρατηρείται συχνότερα η τάση πλούσιου κτερισμού των νεκρών ενώ στην Κρήτη και την ηπειρωτική Ελλάδα εμφανίζονται για πρώτη φορά ευρύχωροι τάφοι για πολλαπλές ταφές.

Μέσα σε αυτό το περιβάλλον, βρίσκουν πρόσφορο έδαφος ανάπτυξης τέσσερις παράλληλοι αλλά διακριτοί αιγαιακοί «πολιτισμοί»: ο Πρωτομινωικός στην Κρήτη, ο Πρωτοελλαδικός στην ηπειρωτική Ελλάδα, ο Πρωτοκυκλαδικός στις Κυκλάδες και ο πολιτισμός των νησιών του βορείου και ανατολικού Αιγαίου, έντονα επηρεασμένος από τον πολιτισμό των μικρασιατικών ακτών. Οι πολιτισμοί αυτοί συνυπήρξαν αρμονικά και άκμασαν για το μεγαλύτερο διάστημα της 3ης χιλιετίας. Οι Κυκλάδες, λόγω της στρατηγικής τους θέσης στο κέντρο του Αιγαίου αλλά και του ορυκτού πλούτου που διέθεταν, ανέλαβαν μείζονα εμπορικό ρόλο και αναδείχθηκαν σε σταυροδρόμι πολιτισμικών επιρροών.

Γύρω στο 2300 π.Χ. αρχίζουν να παρατηρούνται αναταραχές σε ολόκληρο το Αιγαίο, με εξαίρεση την Κρήτη. Οικισμοί εγκαταλείπονται, άλλοι οχυρώνονται, τα ταφικά έθιμα αλλάζουν, οι εμπορικές επαφές περιορίζονται, ενώ η εμφάνιση νέων αρχιτεκτονικών και κεραμικών τύπων ερμηνεύεται από ορισμένους μελετητές ως ένδειξη άφιξης νέων πληθυσμιακών ομάδων. Ο λόγος των αναταραχών δεν είναι σαφής, ενδέχεται όμως να συνδέονται με τον ανταγωνισμό για την πρόσβαση σε πηγές χαλκού και κασσίτερου (απαραίτητου για την παραγωγή του ανθεκτικότερου ορείχαλκου), τις νέες μορφές πολέμου που εισήγαγε η χρήση μετάλλινων όπλων καθώς και πιθανές δημογραφικές πιέσεις που προκλήθηκαν από την συγκέντρωση μεγάλου αριθμού ανθρώπων σε αστικά κέντρα. Όπως και να έχει, κατά την τελευταία φάση της περιόδου (Πρωτοκυκλαδική ΙΙΙ, 2300-2000 π.Χ.), ο Κυκλαδικός πολιτισμός αλλάζει μορφή, και τέχνες, όπως η μαρμαρογλυπτική, αρχίζουν να παρακμάζουν για να σβήσουν οριστικά με το τέλος της 3ης χιλιετίας π.Χ.

Towards the end of the fourth millennium BC, profound cultural and social changes took place in the Aegean, signaling the end of the Neolithic way of life. 

The most important development was undoubtedly the introduction of metallurgy from the Near East. The use of metals substantially improved the quality of the tool kit in almost all sectors of activity (farming, tree-felling, architecture, shipbuilding, etc.) and enabled the production of more effective bronze weapons that altered the nature of warfare. Other changes observed in this period include the introduction of new crops, such as the olive and the grapevine, the rapid increase in maritime contacts, and widening trade networks. 

Improved living conditions led to population growth, which is reflected as early as 2700-2500 BC by the emergence of proto-urban settlements (Poliochni, Thermi, Troy, Manika, Aigina, Lerna). Several of these settlements, such as Troy and Poliochni, were established at strategic points controlling important sea routes and were fortified with mighty walls, perhaps in response to conflicts between communities over access to metal sources and trade networks. The importance of bronze as a symbol of wealth and status, as well as the growth of trade and craft specialization, contributed to the appearance of more complex social organization. Social differentiation is particularly visible in the mortuary practices of Crete and the Greek mainland, such as the construction of large tombs for multiple burials and the presence of extravagant grave goods.

Within this environment, four distinct contemporaneous “cultures” developed in the Aegean region: the Early Minoan culture on Crete, the Early Helladic culture on the Greek Mainland, the Early Cycladic culture on the islands of the Cyclades, and the Early Bronze Age culture of the Northeast Aegean islands, which was strongly influenced by the coastal regions of Asia Minor. Among these cultures, the one that thrived on the small and arid Cycladic islands holds a special place. Thanks to their strategic position in the central Aegean and their mineral resources (marble, obsidian, etc.), these islands enjoyed a privileged role in trade and became a crossroads and melting pot of diverse cultural influences.

Around 2300 BC, there were upheavals throughout the Aegean, except on Crete. Several settlements were abandoned, others were hastily fortified and maritime trade diminished. Moreover, the appearance of new burial habits as well as new architectural and pottery types has been interpreted by some researchers to suggest the arrival of new population groups in the Aegean region. The reasons for these disturbances are not clear, but they may be associated with conflicts over access to copper and tin (essential for the production of bronze, more durable than either), new methods of warfare due to the use of metal weapons, and demographic pressures caused by the increase in population and the concentration of large numbers of people in urban centres. Whatever the reasons, during the final phase of the period (Early Cycladic III, 2300-2000 BC) the character of Early Cycladic culture changed and arts such as marble sculpting began to decline, disappearing altogether by the end of the 3rd millennium BC.

ΠΡΩΙΜΗ ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΧΑΛΚΟΥ

EARLY BRONZE AGE

Πρώιμη Εποχή του Χαλκού

Early Bronze Age

Η ΠΚ Ι περίοδος είναι γνωστή σχεδόν αποκλειστικά από νεκροταφεία. Ελάχιστα ίχνη οικισμών έχουν σωθεί πιθανόν επειδή ακόμη χρησιμοποιούνταν φθαρτά υλικά στην κατασκευή των σπιτιών. Πάντως ο μεγάλος αριθμός νεκροταφείων υποδηλώνει αύξηση των μόνιμων εγκαταστάσεων στα νησιά. Οι ταφές γίνονταν σε απλούς κιβωτιόσχημους τάφους. Στην κεραμική κυριαρχεί η εγχάρακτη διακόσμηση. Η μαρμαροτεχνία αρχίζει να αναπτύσσεται την περίοδο αυτή, με την εμφάνιση μαρμάρινων αγγείων (καντήλες, φιάλες κ.ά.), σχηματικών ειδωλίων (βιολόσχημα, πτυόσχημα κ.ά.) και, προς το τέλος της περιόδου, των πρώτων φυσιοκρατικών παραδειγμάτων (τύπος Πλαστηρά). Επίσης τώρα αρχίζει η εκμετάλλευση των μετάλλων, ιδιαίτερα του χαλκού, αν και ακόμη η χρήση τους είναι περιορισμένη. Οι ενδείξεις επαφών ανάμεσα στις Κυκλάδες και τις υπόλοιπες περιοχές του Αιγαίου παραμένουν περιορισμένες.

Information from the EC I period comes almost exclusively from cemeteries. Settlement remains are scarce, perhaps because perishable materials were still used for the construction of houses. In contrast, the large number of cemeteries suggests an increase in corresponding habitation sites and thus, in population. During this period, burials were made in simple cist-graves. Pottery was usually decorated using incision. Also in this period, the craft of carving marble starts to develop and the first marble vessels (kandiles, bowls, etc.) and schematic figurines (violin-shaped, spade-shaped) appear. At the closing stages of the EC I period, Cycladic sculptors produced the first naturalistic figurines (Plastiras type). Metallurgy was introduced in the Cyclades but the use of metals – mainly copper – was still limited. There is little contact with other areas of the Aegean.

ΠΡΩΤΟΚΥΚΛΑΔΙΚΗ Ι (3200-2800 π.Χ.)

EARLY CYCLADIC I (3200-2800 BC)

Πρωτοκυκλαδική Ι (3200-2800 π.Χ.)

Early Cycladic I (3200-2800 BC)

Η ΠΚ ΙΙ αντιπροσωπεύει την ακμή του Κυκλαδικού πολιτισμού. Η περίοδος χαρακτηρίζεται από την εμφάνιση αρκετών νέων οικισμών και την επέκταση ήδη υπαρχόντων, κάτι που άλλωστε παρατηρείται και στην ηπειρωτική Ελλάδα (Πρωτοελλαδική ΙΙ) και την Κρήτη (Πρωτομινωική ΙΙ). Ταυτόχρονα ιδρύονται αρκετά νέα νεκροταφεία, με τάφους που είχαν πλευρικές εισόδους και χρησιμοποιούνταν για πολλαπλές ταφές. Στην κεραμική κάνει την εμφάνισή της η γραπτή διακόσμηση καθώς και νέα σχήματα όπως οι κύμβες και τα τηγανόσχημα σκεύη. Η μεταλλοτεχνία αναπτύσσεται σημαντικά την περίοδο αυτή, οπότε και αρχίζουν να κατασκευάζονται τα πρώτα χάλκινα όπλα (εγχειρίδια, αιχμές δοράτων) και εργαλεία. Πρωτόγνωρη άνθιση γνωρίζει κι η μαρμαρογλυπτική με την παραγωγή πολυάριθμων ανθρωπόμορφων ειδωλίων τα οποία φθάνουν σε εξαιρετικό επίπεδο τεχνικής αρτιότητας, εκφραστικής δύναμης κι αφαιρετικότητας, όπως επίσης και θαυμάσιων αγγείων. Την περίοδο αυτή παρατηρείται σημαντική αύξηση των ανταλλαγών ανάμεσα στις Κυκλάδες, την ηπειρωτική Ελλάδα, την Κρήτη και το βόρειο και ανατολικό Αιγαίο.

The EC II period was the height of Cycladic culture. Existing settlements seem to have expanded and new ones were established in previously unoccupied areas, a trend paralleled in Mainland Greece (Early Helladic II period) and in Crete (Early Minoan II period) at this time. A new type of earth-cut grave with a lateral entrance was introduced in the Cyclades to be used for multiple burials. Pottery was painted and new shapes, such as the sauce-boats and the “frying-pan,” dominated the ceramic repertoire. Significant advances were made in metallurgy with the manufacture of the first bronze weapons (daggers, spear-heads) and tools. However, the most characteristic feature of the period was the impressive development of marble carving. During this period, Cycladic sculptors skillfully produced a huge number of abstract and highly standardized female figurines, as well as a number of elaborate vessels. At the same time, contacts with Mainland Greece, Crete, and the north and northeast Aegean increased considerably.

ΠΡΩΤΟΚΥΚΛΑΔΙΚΗ ΙΙ (2800-2300 π.Χ.)

EARLY CYCLADIC II (2800-2300 BC)

Πρωτοκυκλαδική ΙΙ (2800-2300 π.Χ.)

Early Cycladic II (2800-2300 BC)

Στην ΠΚ ΙΙΙ παρατηρούνται σημαντικές αλλαγές με πιο αξιοπρόσεκτη τη μείωση των κατοικημένων θέσεων, την οχύρωση πολλών οικισμών και την εγκατάλειψη πολλών νεκροταφείων της προηγούμενης περιόδου. Αυτές, σε συνδυασμό με ανάλογα φαινόμενα και ενδείξεις καταστροφών στις αρχές της ίδιας περιόδου στην ηπειρωτική Ελλάδα και τις ακτές της Μικράς Ασίας, θεωρείται ότι υποδηλώνουν αναταραχές στον Αιγαιακό χώρο. Στην κεραμική και τη μεταλλοτεχνία εμφανίζονται νέες φόρμες, που φαίνεται να προέρχονται από τη Μικρά Ασία, ενώ και στη μαρμαρογλυπτική παρατηρείται μια δραματική πτώση της τεχνικής και αισθητικής αρτιότητας και επιστροφή σε σχηματικούς τύπους ειδωλίων. Με το τέλος της 3ης χιλιετίας, η τέχνη της μαρμαρογλυπτικής χάνεται από τις Κυκλάδες.

During the EC III period, major changes took place in the Cyclades, the most noticeable being the abandonment of many habitation and burial sites and the construction of fortification walls in several of the surviving settlements. Similar changes have been observed in Mainland Greece and the Anatolian coast at the beginning of this period, possibly reflecting a widespread phenomenon of unrest and instability all over the Aegean. Some scholars interpret these disturbances as the result of migrations and the arrival of new populations in the Aegean. They stress the appearance of new types of pottery and metal artifacts, which seems to have originated in Asia Minor. In the course of this troubled period, the art of marble carving began to decline in the Cyclades, dying out at the end of the 3rd millennium BC.

ΚΥΚΛΑΔΙΚΕΣ ΣΕΛΙΔΕΣ